ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς
ὀρθοδόξου πίστεως
Κείμενο
Μετάφραση (Αρχιμ. Δωρόθεος Πάπαρης)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ῞Οτι ἀκατάληπτον τὸ
θεῖον καὶ ὅτι οὐ δεῖ ζητεῖν καὶ
Ότι το θείο είναι ακατάληπτο
και ότι δεν πρέπει να ερευνά κανείς και να
περιεργάζεσθαι τὰ μὴ παραδεδομένα
ἡμῖν ὑπὸ τῶν ἁγίων προφητῶν
περιεργάζεται αυτά
που δεν μας έχουν παραδοθεί από τους αγίους προφήτες
καὶ ἀποστόλων καὶ
εὐαγγελιστῶν.
και αποστόλους και
ευαγγελιστές.
"Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε
πώποτε. ῾Ο μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν
ἐν τοῖς κόλποις
«Τον Θεό ποτέ κανείς
δεν τον είδε. Ο μονογενής του Υιός, που βρίσκεται
τοῦ πατρός, αὐτὸς
ἐξηγήσατο". ῎Αρρητον οὖν τὸ θεῖον
καὶ
μέσα στην αγκαλιά του
Πατέρα του, αυτός μας τον γνώρισε». Το θείο λοιπόν
ἀκατάληπτον. "Οὐδεὶς γὰρ
ἐπιγινώσκει τὸν πατέρα εἰ μὴ ὁ
υἱός, οὐδὲ
είναι άρρητο και
ακατάληπτο. «Διότι κανένας δεν γνωρίζει τον Πατέρα παρά
τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ
πατήρ". Καὶ τὸ πνεῦμα δὲ τὸ
ἅγιον οὕτως οἶδε τὰ τοῦ
μόνον ο Υιός·
ούτε τον Υιό γνωρίζει κανείς παρά μόνον ο Πατέρας». Και το
άγιο Πνεύμα επίσης
γνωρίζει τα του Θεού,
θεοῦ, ὡς τὸ πνεῦμα τοῦ
ἀνθρώπου οἶδε τὰ ἐν αὐτῷ. Μετὰ
δὲ τὴν
όπως το πνεύμα του
ανθρώπου γνωρίζει τα του ανθρώπου. Και μετά τήν πρώτη
πρώτην καὶ μακαρίαν φύσιν
οὐδεὶς ἔγνω ποτὲ τὸν Θεόν, εἰ
μὴ ᾧ αὐτὸς
εκείνη και μακάρια
φύση του Αγίου Πνεύματος κανείς ποτέ δεν γνώρισε το Θεό,
ἀπεκάλυψεν, οὐκ ἀνθρώπων
μόνον ἀλλ᾿ οὐδὲ τῶν ὑπερκοσμίων
παρά μόνον εκείνος
στον οποίο ο ίδιος ο Θεός αποκάλυψε· κανένας από τους
δυνάμεων καὶ αὐτῶν, φημί, τῶν
Χερουβὶμ καὶ Σεραφίμ.
ανθρώπους δεν τον
γνώρισε ούτε από τις υπερκόσμιες δυνάμεις, ακόμη, νομίζω,
και αυτά τα Χερουβίμ
και τα Σεραφείμ.
Οὐκ ἀφῆκε μέντοι ἡμᾶς
ὁ Θεὸς ἐν παντελεῖ ἀγνωσίᾳ·
πᾶσι γὰρ ἡ γνῶσις
Αλλά ο Θεός δεν μας
άφησε σε τέλεια άγνοια. Διότι η γνώση της υπάρξεως
τοῦ εἶναι Θεὸν ὑπ᾿
αὐτοῦ φυσικῶς ἐγκατέσπαρται. Καὶ
αὐτὴ δὲ ἡ
του Θεού έχει εκ
φύσεως δοθεί σε όλους μας. Ακόμη και η ίδια η κτίση
κτίσις καὶ ἡ ταύτης συνοχή τε
καὶ κυβέρνησις, τὸ μεγαλεῖον τῆς θείας
και η συνοχή και η
διακυβέρνησή της διακηρύσσει το μεγαλείο της φύσεως
ἀνακηρύττει φύσεως. Καὶ διὰ
νόμου μέν καὶ προφητῶν πρότερον,
του Θεού. Μας
φανέρωσε, όσο είναι δυνατόν, τη γνώση του εαυτού Του
ἔπειτα δὲ καὶ διὰ τοῦ
μονογενοῦς αὐτοῦ Υἱοῦ, Κυρίου δὲ
καὶ Θεοῦ καὶ
πρώτα με το νόμο και
τους προφήτες και έπειτα με τον μονογενή Υιό του,
Σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, κατὰ τὸ
ἐφικτὸν ἡμῖν τὴν ἑαυτοῦ
τον Κύριο και Θεό
μας, Σωτήρα Ιησού Χριστό.
ἐφανέρωσε γνῶσιν.
Πάντα τοίνυν τὰ παραδεδομένα ἡμῖν
διά τε νόμου καὶ προφητῶν καὶ
Όλα, λοιπόν, που μας
έχει παραδώσει ο νόμος, οι προφήτες, οι απόστολοι
ἀποστόλων καὶ εὐαγγελιστῶν
δεχόμεθα καὶ γινώσκομεν καὶ σέβομεν
και οι ευαγγελιστές
τα αποδεχόμαστε, τα γνωρίζουμε και τα σεβόμαστε
οὐδὲν περαιτέρῳ τούτων
ἐπιζητοῦντες· ἀγαθὸς γὰρ ὢν ὁ
Θεὸς
και δεν ζητάμε τίποτε
περισσότερο απ’ αυτά. Διότι ο Θεός είναι αγαθός και
παντὸς ἀγαθοῦ παρεκτικός ἐστιν
οὐ φθόνῳ οὐδὲ πάθει τινὶ
μας παρέχει όλα τα
αγαθά. Δεν πέφτει ούτε σε ζήλεια ούτε σε κάποιο άλλο
ὑποκείμενος· "μακρὰν γὰρ
τῆς θείας φύσεως φθόνος τῆς γε
ἀπαθοῦς
πάθος· διότι ο
φθόνος είναι μακριά από τη θεία φύση, η οποία είναι απαθής
καὶ μόνης ἀγαθῆς". ῾Ως
οὖν πάντα εἰδὼς καὶ τὸ συμφέρον
ἑκάστῳ
και μόνη αγαθή.
Επειδή λοιπόν γνωρίζει τα πάντα και προνοεί για το
προμηθούμενος, ὅπερ συνέφερεν ἡμῖν
γνῶναι ἀπεκάλυψεν, ὅπερ δὲ
συμφέρον του καθένα,
αποκάλυψε σε μας αυτό που μας συνέφερε να
οὐκ ἐδυνάμεθα φέρειν,
ἀπεσιώπησε. Ταῦτα ἡμεῖς στέρξωμεν καὶ
γνωρίζουμε, ενώ
αποσιώπησε αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Ας
ἐν αὐτοῖς μείνωμεν μὴ
μεταίροντες ὅρια αἰώνια, μηδὲ
ὑπερβαίνοντες
αρκεσθούμε και
μείνουμε σ’ αυτά, χωρίς να μετακινούμε τα αιώνια σύνορα
τὴν θείαν παράδοσιν.
και χωρίς να
παραβαίνουμε τη θεία παράδοση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Περὶ ῥητῶν καὶ
ἀρρήτων καὶ γνωστῶν καὶ ἀγνώστων.
Γι’ αυτά που είναι
δυνατόν να λεχθούν και γι’ αυτά που είναι άρρητα, και
για όσα μπορεί να
είναι γνωστά και όσα άγνωστα.
Χρὴ οὖν τὸν περὶ
Θεοῦ λέγειν ἢ ἀκούειν βουλόμενον
σαφῶς εἰδέναι,
Αυτός που θέλει να ομιλεί ή ν’ ακούει για το Θεό πρέπει να
γνωρίζει καλά
ὡς οὐδὲ πάντα
ἄρρητα οὐδὲ πάντα ῥητά, τά τε
τῆς θεολογίας τά τε
ότι όσα αναφέρονται στο Θεό καθ’ εαυτόν και όσα στο έργο της
οικονομίας Του,
τῆς οἰκονομίας·
οὔτε μὴν πάντα ἄγνωστα, οὔτε πάντα
γνωστά·
ούτε όλα αποσιωπώνται ούτε όλα λέγονται· ούτε όλα είναι
άγνωστα ούτε όλα
ἕτερον δέ ἐστι τὸ
γνωστὸν καὶ ἕτερον τὸ ῥητόν, ὥσπερ
ἄλλο τὸ λαλεῖν
γνωστά. Και άλλο είναι αυτό που μπορεί να γίνει γνωστό και άλλο
αυτό που
καὶ ἄλλο τὸ
γινώσκειν. Πολλὰ τοίνυν τῶν περὶ Θεοῦ
ἀμυδρῶς
μπορεί να λεχθεί, όπως άλλο είναι το να ομιλεί κανείς καί άλλο
το να γνωρίζει
κάτι. Πολλά λοιπόν που αντιλαμβανόμαστε ατελώς με το νου για το
Θεό
νοουμένων οὐ καιρίως
ἐκφρασθῆναι δύναται, ἀλλὰ τὰ καθ᾿
ἡμᾶς
δεν μπορούμε να τα διατυπώσουμε κατάλληλα, αλλά αναγκαζόμαστε με
δικές
ἀναγκαζόμεθα ἐπὶ
τῶν ὑπὲρ ἡμᾶς λέγειν· ὥσπερ
ἐπὶ Θεοῦ λέγομεν
εκφράσεις να ομιλούμε γι’ αυτά που είναι πάνω από μας (θεία)· έτσι
ὕπνον καὶ ὀργὴν
καὶ ἀμέλειαν χεῖράς τε καὶ πόδας
καὶ τὰ τοιαῦτα.
αποδίδουμε στο Θεό ύπνο, οργή, αμέλεια, χέρια, πόδια και τα
όμοια.
῞Οτι μὲν οὖν ἐστι
Θεὸς ἄναρχος, ἀτελεύτητος, αἰώνιός τε
καὶ ἀίδιος,
Γνωρίζουμε και ομολογούμε ότι ο Θεός είναι χωρίς αρχή και τέλος,
αιώνιος,
ἄκτιστος, ἄτρεπτος,
ἀναλλοίωτος, ἁπλοῦς, ἀσύνθετος,
ἀσώματος,
παντοτινός, αδημιούργητος, αμετάβλητος, αναλλοίωτος, απλός,
ασύνθετος,
ἀόρατος, ἀναφής,
ἀπερίγραπτος, ἄπειρος, ἀπερίληπτος,
ἀκατάληπτος,
ασώματος, αόρατος, αψηλάφητος, απερίγραπτος, άπειρος,
απεριόριστος,
ἀπερινόητος, ἀγαθός,
δίκαιος, παντοδύναμος, πάντων κτισμάτων
ακατάληπτος, αχώρητος στο νου,
αγαθός, δίκαιος, παντοδύναμος, δημιουργός
δημιουργός,παντοκράτωρ,
παντεπόπτης, πάντων προνοητής,
όλων των κτισμάτων,παντοκράτορας, παντεπόπτης, προνοητής όλων,
ἐξουσιαστής, κριτής, καὶ
γινώσκομεν καὶ ὁμολογοῦμεν.
εξουσιαστής και κριτής.
Καὶ ὅτι εἷς ἐστι
Θεὸς, ἤγουν μία οὐσία, καὶ ὅτι
ἐν τρισὶν ὑποστάσεσι
Γνωρίζουμε επίσης και ομολογούμε ότι ο Θεός είναι ένας, δηλαδή
μία ουσία·
γνωρίζεταί τε καὶ
ἔστιν, Πατρί φημι καὶ Υἱῷ καὶ
Ἁγίῳ Πνεύματι,
αποκαλύπτεται και υπάρχει σε τρεις υποστάσεις, εννοώ του Πατέρα,
του Υιού
καὶ ὅτι ὁ Πατὴρ
καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον κατὰ πάντα ἕν εἰσι,
και του Αγίου Πνεύματος. Και ακόμη ότι ο Πατέρας, ο Υιός και το
Άγιο Πνεύμα
πλὴν τῆς ἀγεννησίας
καὶ τῆς γεννήσεως καὶ τῆς
ἐκπορεύσεως·
είναι σε όλα ένα, εκτός από την αγεννησία, τη γέννηση και την
εκπόρευση.
καὶ ὅτι ὁ μονογενὴς
Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ
Θεὸς διὰ σπλάγχνα
Γνωρίζουμε ακόμη και ομολογούμε ότι ο μονογενής Υιός και Λόγος
του Θεού
ἐλέους αὐτοῦ,
διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν,
εὐδοκίᾳ τοῦ Πατρὸς καὶ
και Θεός ο ίδιος, από τη
μεγάλη του ευσπλαγχνία και για τη δική μας σωτηρία,
συνεργίᾳ τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ἀσπόρως συλληφθεὶς
ἀφθόρως ἐκ τῆς
με την καλή θέληση του Πατέρα του και τη συνεργία του Αγίου
Πνεύματος,
Ἁγίας Παρθένου καὶ
Θεοτόκου Μαρίας γεγέννηται διὰ Πνεύματος
συνελήφθη ασπόρως και γεννήθηκε από την αγία Παρθένο και Θεοτόκο
Μαρία
Ἁγίου καὶ ἄνθρωπος
τέλειος ἐξ αὐτῆς γέγονε·
με την επέλευση του Αγίου Πνεύματος· έγινε απ’αυτήν τέλειος
άνθρωπος.
καὶ ὅτι ὁ αὐτὸς
Θεὸς τέλειός ἐστιν ὁμοῦ καὶ
ἄνθρωπος τέλειος, ἐκ δύο
Γνωρίζουμε επίσης ότι ο ίδιος είναι συγχρόνως και τέλειος Θεός
και τέλειος
φύσεων,θεότητός τε
καὶ ἀνθρωπότητος, καὶ ἐν δύο φύσεσι
νοεραῖς
άνθρωπος· έχει δύο φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη·
υπάρχει σε δύο φύσεις
θελητικαῖς τε καὶ
ἐνεργητικαῖς καὶ αὐτεξουσίοις καὶ
ἁπλῶς εἰπεῖν,
που έχουν νου, θέληση, ενέργεια και αυτεξούσιο· και για να
το πω μ’ ένα λόγο,
τελείως ἐχούσαις κατὰ
τὸν ἑκάστῃ πρέποντα ὅρον τε καὶ
λόγον, θεότητί
είναι με δύο φύσεις, τη θεία και την ανθρώπινη, που είναι
τέλειες όσον αφορά τα
τε καὶ ἀνθρωπότητί
φημι, μιᾷ δὲ συνθέτῳ ὑποστάσει·
ὅτι τε ἐπείνησε
γνωρίσματα που αρμόζουν στην καθεμία και αποτελούν μία σύνθετη
υπόσταση.
καὶ ἐδίψησε καὶ
ἐκοπίασε καὶ ἐσταυρώθη καὶ θανάτου
καὶ ταφῆς πεῖραν
Διότι η Αγία Γραφή και όλη η χορεία των Αγίων μαρτυρεί ότι και
πείνασε και
ἐδέξατο καὶ
ἀνέστη τριήμερος καὶ εἰς οὐρανοὺς
ἀνεφοίτησεν, ὅθεν καί
δίψασε και κουράστηκε και σταυρώθηκε και δοκίμασε το θάνατο και
την ταφή,
πρὸς ἡμᾶς παραγέγονε
καὶ παραγενήσεται πάλιν εἰς ὕστερον, καὶ
ἡ θεία
αλλά αναστήθηκε την τρίτη
ημέρα και αναλήφθηκε στους ουρανούς, απ’ όπου
Γραφὴ μάρτυς καὶ πᾶς
ὁ τῶν ἁγίων χορός.
ήλθε πάλι σε μας και θα μας έλθει αργότερα.
Τί δέ ἐστι Θεοῦ
οὐσία ἢ πῶς ἐστιν ἐν πᾶσιν ἢ
πῶς ἐκ Θεοῦ Θεὸς
Αγνοούμε όμως και δεν μπορούμε να πούμε ποιά είναι η ουσία του
Θεού
γεγέννηται ἢ
ἐκπεπόρευται ἢ πῶς ἑαυτὸν κενώσας
ὁ μονογενὴς
ή πώς είναι πανταχού παρών ή πώς γεννήθηκε Θεός από
Θεό και έχει
Υἱὸς καὶ Θεὸς
ἄνθρωπος γέγονεν ἐκ παρθενικῶν αἱμάτων
ἑτέρῳ
εκπορευθεί ή πώς ταπείνωσε τον εαυτό του ο μονογενής Υιός και Θεός και
παρὰ τὴν φύσιν θεσμῷ
πλαστουργηθεὶς ἢ πῶς ἀβρόχοις ποσὶ
τοῖς
έγινε άνθρωπος από παρθένο, αφού κυοφορήθηκε με άλλο τρόπο πέρα
ὕδασιν ἐπεπόρευτο,
καὶ ἀγνοοῦμεν καὶ λέγειν οὐ δυνάμεθα.
από τον φυσικό, ή πώς περπατούσε πάνω στα νερά χωρίς να βραχούν
τα
Οὐ δυνατὸν οὖν τι
παρὰ τὰ θειωδῶς ὑπὸ τῶν θείων
λογίων τῆς τε
πόδια του. Δεν μπορούμε,
λοιπόν, ούτε να πούμε ούτε να εννοήσουμε
Παλαιᾶς καὶ Καινῆς
Διαθήκης ἡμῖν ἐκπεφασμένα, ἤτοι
εἰρημένα καὶ
κάτι άλλο απ’ αυτά που μας έχουν αποκαλυφθεί με Πνεύμα Θεού από
τα
πεφανερωμένα, εἰπεῖν τι
περὶ Θεοῦ ἢ ὅλως ἐννοῆσαι.
ιερά λόγια της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, τα οποία και έχουν
λεχθεί και
έχουν αποκαλυφθεί.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ᾿Απόδειξις, ὅτι
ἔστι Θεός.
Απόδειξη ότι υπάρχει Θεός.
῞Οτι μὲν οὖν ἔστι
Θεός, τοῖς μὲν τὰς Ἁγίας Γραφὰς
δεχομένοις, τήν
Κανείς βέβαια δεν αμφισβητεί ότι υπάρχει Θεός, ούτε αυτοί που
δέχονται
τε Παλαιὰν καὶ Καινὴν
Διαθήκην φημί, οὐκ ἀμφιβάλλεται, οὔτε
δὲ
την Αγία Γραφή -εννοώ και την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη-,
αλλά ούτε
τοῖς τῶν ῾Ελλήνων
πλείστοις· ὡς γὰρ ἔφημεν, ἡ γνῶσις
τοῦ εἶναι
και οι περισσότεροι από τους Έλληνες (συγγραφείς). Διότι, όπως
είπαμε,
Θεὸν φυσικῶς ἡμῖν
ἐγκατέσπαρται. ᾿Επειδὴ δὲ τοσοῦτον
ἴσχυσεν ἡ
η γνώση του Θεού έχει από τη φύση της σπαρεί μέσα μας. Επειδή
όμως η
τοῦ πονηροῦ κακία κατά
τῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως, ὥστε καί
τινας
κακία του πονηρού επικράτησε πάρα πολύ στη ζωή των ανθρώπων, με
εἰς τὸ ἀλογώτατον
καὶ πάντων κακῶν κάκιστον καταγαγεῖν τῆς
αποτέλεσμα να οδηγήσει ορισμένους στο πλέον παράλογο και
χειρότερο
ἀπωλείας βάραθρον, τὸ
λέγειν μὴ εἶναι Θεόν, ὧν τὴν
ἀφροσύνην
απ’ όλα τα κακά βάραθρο της απώλειας: να λένε δηλαδή ότι δεν
υπάρχει
ἐμφαίνων ὁ
ἱεροφάντης ἔφη Δαυίδ· "Εἶπεν
ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ·
Θεός· την
αφροσύνη τους την περιγράφει ο προφήτης Δαβίδ λέγοντας:
οὐκ ἔστιν Θεός",
οἱ μὲν οὖν τοῦ Κυρίου μαθηταὶ καὶ
ἀπόστολοι τῷ
«Είπε ο άφρων με τη σκέψη του· δεν υπάρχει Θεός». Οι
μαθητές μάλιστα
Παναγίῳ σοφισθέντες Πνεύματι
καὶ τῇ αὐτοῦ δυνάμει καὶ χάριτι
και απόστολοι του Κυρίου, αφού έγιναν σοφοί από το Πανάγιο
Πνεύμα και
τὰς θεοσημίας
ἐργαζόμενοι τῇ τῶν θαυμάτων σαγήνῃ
πρὸς τὸ φῶς
με τη δύναμη και τη χάρη του έκαναν θεία σημεία, αιχμαλώτισαν
τους
τῆς θεογνωσίας ἐκ τοῦ
βυθοῦ τῆς ἀγνωσίας αὐτοὺς ζωγροῦντες
ανθρώπους με τα δίχτυα των θαυμάτων και τους ανέσυραν από το
σκοτάδι
ἀνῆγον.
της άγνοιας στο φως της θείας γνώσεως.
῾Ομοίως καὶ οἱ
τούτων τῆς χάριτος καὶ τῆς ἀξίας
διάδοχοι, ποιμένες
Το ίδιο και οι διάδοχοι τους στη χάρη και την αξία, οι πατέρες
και δάσκαλοι,
τε καὶ διδάσκαλοι, τὴν
φωτιστικὴν τοῦ Πνεύματος χάριν δεξάμενοι τῇ
αφού δέχθηκαν τη φωτιστική χάρη του Αγίου Πνεύματος, φώτιζαν
αυτούς που
τε τῶν θαυμάτων δυνάμει
τῷ τε λόγῳ τῆς χάριτος τοὺς
ἐσκοτισμένους
βρίσκονταν στην άγνοια και επανέφεραν στην αλήθεια τους
πλανεμένους με τη
ἐφώτιζον καὶ τοὺς
πεπλανημένους ἐπέστρεφον. ῾Ημεῖς δὲ
οἱ μηδὲ
δύναμη των θαυμάτων και με τα λόγια της χάριτος. Εμείς όμως, οι
οποίοι δεν
τὸ τῶν θαυμάτων μηδὲ
τὸ τῆς διδασκαλίας δεξάμενοι χάρισμα
αποκτήσαμε ούτε το χάρισμα των θαυμάτων ούτε αυτό της
διδασκαλίας -διότι
(ἀναξίους γὰρ
ἑαυτοὺς τῇ πρὸς τὰς ἡδονὰς
προσπαθείᾳ πεποιήκαμεν)
γίναμε ανάξιοι εξαιτίας της προσκολλήσεώς μας στις ηδονές-
φέρε ὀλίγα τῶν
παραδεδομένων ἡμῖν ὑπὸ τῶν ὑποφητῶν
τῆς χάριτος
ας αναπτύξουμε λίγα από εκείνα που μας έχουν παραδώσει οι
ερμηνευτές της
περὶ τούτου διαλεξώμεθα
τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ
Πνεῦμα
θείας χάριτος για το θέμα αυτό, αφού ζητήσουμε τη βοήθεια του
Πατέρα,
τὸ Ἅγιον
ἐπικαλεσάμενοι.
του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Πάντα τὰ ὄντα ἢ
κτιστά ἐστιν ἢ ἄκτιστα. Εἰ μὲν οὖν
κτιστά, πάντως
Όλα τα όντα είναι ή κτιστά ή άκτιστα. Εάν βέβαια είναι κτιστά,
σίγουρα είναι
καὶ τρεπτά· ὧν
γὰρ τὸ εἶναι ἀπὸ τροπῆς ἤρξατο,
ταῦτα τῇ τροπῇ
και μεταβλητά. Διότι, εκείνα τα οποία άρχισαν την ύπαρξή τους με
τη μεταβολή,
ὑποκείσεται πάντως ἢ
φθειρόμενα ἢ κατὰ προαίρεσιν ἀλλοιούμενα.
αυτά σίγουρα θα υπόκεινται στη μεταβολή ή με φυσική φθορά ή με
θεληματική
Εἰ δὲ ἄκτιστα, κατὰ
τὸν τῆς ἀκολουθίας λόγον, πάντως καὶ
ἄτρεπτα·
αλλοίωση. Εάν όμως είναι άκτιστα, σύμφωνα με λογική ακολουθία,
θα είναι
ὧν γὰρ τὸ εἶναι
ἐναντίον, τούτων καὶ ὁ τοῦ πῶς
εἶναι λόγος ἐναντίος,
οπωσδήποτε και αμετάβλητα. Διότι αυτά που έχουν το είναι
αντίθετο, αντίθετο
ἤγουν αἱ ἰδιότητες.
Τίς οὖν οὐ συνθήσεται πάντα τὰ ὄντα,
ὅσα ὑπὸ τὴν
έχουν και τον τρόπο υπάρξεως, δηλαδή τις ιδιότητες. Ποιός,
λοιπόν, δεν θα
ἡμετέραν αἴσθησιν,
ἀλλὰ μὴν καὶ ἀγγέλους τρέπεσθαι
καὶ ἀλλοιοῦσθαι
συμφωνήσει ότι όλα τα όντα, όσα υποπίπτουν στις αισθήσεις μας,
ακόμη και οι
καὶ πολυτρόπως κινεῖσθαι
καὶ μεταβάλλεσθαι;
άγγελοι, μεταβάλλονται και αλλοιώνονται και με ποικίλους τρόπους
κινούνται;
Τὰ μὲν νοητά,
ἀγγέλους φημὶ καὶ ψυχὰς καὶ δαίμονας,
κατὰ προαίρεσιν
Διότι τα νοητά όντα –εννοώ τους αγγέλους, τις ψυχές και τους δαίμονες-
τήν τε ἐν τῷ καλῷ
προκοπὴν καὶ τὴν ἐκ τοῦ καλοῦ
ἀποφοίτησιν,
κινούνται προαιρετικά είτε στην πρόοδο του καλού είτε στην
απομάκρυνση
ἐπιτεινομένην τε καὶ
ὑφιεμένην, τὰ δὲ λοιπὰ κατά τε
γένεσιν καὶ φθορὰν
απ’ αυτό, η οποία άλλοτε αυξάνει κι άλλοτε ελαττώνεται. Τα
υπόλοιπα όμως όντα
αὔξησίν τε καὶ
μείωσιν καὶ τὴν κατὰ ποιότητα μεταβολὴν
καὶ τὴν
μεταβάλλονται με τη γέννηση, τη φθορά, την αύξηση και τη μείωση,
με τη
τοπικὴν κίνησιν. Τρεπτὰ
τοίνυν ὄντα πάντως καὶ κτιστά. Κτιστὰ
δὲ
μεταβολή στην ποιότητα και την κίνηση στο χώρο. Όντας λοιπόν
μεταβλητά,
ὄντα πάντως ὑπό τινος
ἐδημιουργήθησαν. Δεῖ δὲ τὸν δημιουργὸν
είναι σίγουρα και κτιστά. Και εφόσον είναι κτιστά, είναι βέβαιο
ότι από κάποιον
ἄκτιστον εἶναι· εἰ γὰρ
κἀκεῖνος ἐκτίσθη, πάντως ὑπό τινος
ἐκτίσθη, ἕως
δημιουργήθηκαν. Πρέπει όμως ο δημιουργός να είναι άκτιστος·
εάν κι εκείνος
ἂν ἔλθωμεν εἴς τι
ἄκτιστον. ῎Ακτιστος οὖν ὢν ὁ δημιουργὸς
πάντως καὶ
δημιουργήθηκε, από κάποιον δημιουργήθηκε, έως ότου φθάσουμε σε
κάποιο ον
ἄτρεπτός ἐστι. Τοῦτο
δὲ τί ἂν ἄλλο εἴη ἢ Θεός;
άκτιστο. Όντας λοιπόν άκτιστος ο δημιουργός, οπωσδήποτε είναι
και
αμετάβλητος. Αυτό το άκτιστο ον τί άλλο θα είναι παρά ο Θεός;
Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ
τῆς κτίσεως συνοχὴ καὶ συντήρησις καὶ
κυβέρνησις
Η συνοχή, η συντήρηση και η διακυβέρνηση της κτίσεως μας
διδάσκει
διδάσκει ἡμᾶς, ὅτι
ἔστι Θεὸς ὁ τόδε τὸ πᾶν συστησάμενος
καὶ συνέχων
ότι υπάρχει Θεός, ο οποίος δημιούργησε σο σύμπαν, το συγκρατεί,
το
καὶ συντηρῶν καὶ
ἀεὶ προνοούμενος· πῶς γὰρ ἂν αἱ
ἐναντίαι φύσεις,
συντηρεί και πάντοτε προνοεί γι’ αυτό. Διότι, πώς είναι δυνατόν
αντίθετα
πυρὸς λέγω καὶ
ὕδατος, ἀέρος καὶ γῆς, εἰς ἑνὸς
κόσμου συμπλήρωσιν
στοιχεία της φύσεως, όπως η φωτιά και το νερό, ο αέρας και η γη,
εάν δεν
ἀλλήλοις συνεληλύθασι
καὶ ἀδιάλυτοι μένουσιν, εἰ μή τις
παντοδύναμος
τα συνέχει μια πανίσχυρη δύναμη που τα κρατά αδιάσπαστα πάντοτε,
να
δύναμις ταῦτα καὶ
συνεβίβασε καὶ ἀεὶ τηρεῖ ἀδιάλυτα;
ενώνονται μεταξύ τους για ν’ αποτελέσουν μια αρμονία και να
μείνουν αδιάλυτα;
Τί τὸ τάξαν τὰ
οὐράνια καὶ ἐπίγεια, ὅσα τε δι᾿
ἀέρος καὶ ὅσα καθ᾿
Ποιά δύναμη είναι αυτή που έφερε την τάξη στα ουράνια και τα
επίγεια, σε
ὕδατος, μᾶλλον δὲ τὰ
πρὸ τούτων, οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ
ἀέρα καὶ
όσα πετούν στον αέρα και όσα είναι μέσα στο νερό, και κυρίως σε όσα
υπήρχαν
φύσιν πυρός τε καὶ
ὕδατος; Τίς ταῦτα ἔμιξε καὶ ἐμέρισε;
Τί τὸ ταῦτα
πριν απ’ αυτά, δηλαδή τον ουρανό, τη γη, τον αέρα και στη φύση
της φωτιάς και
του νερού; Ποιός τα ανέμιξε και τα διαίρεσε; Ποιά δύναμη τα
έθεσε σε κίνηση
κινῆσαν καὶ ἄγον τὴν ἄληκτον
φορὰν καὶ ἀκώλυτον; ῏Αρ᾿ οὐχ ὁ
τεχνίτης
και κατευθύνει την αδιάκοπη και ανεμπόδιστη κίνησή τους; Άραγε
δεν είναι ο
τούτων καὶ λόγον
ἐνθεὶς πᾶσι, καθ᾿ ὃν τὸ πᾶν
φέρεταί τε καὶ διεξάγεται;
δημιουργός τους που τους έδωσε τον προορισμό τους, σύμφωνα με
τον οποίο το
Τίς δὲ ὁ τεχνίτης
τούτων; ῏Αρ᾿ οὐχ ὁ πεποιηκὼς ταῦτα
καὶ εἰς τὸ εἶναι
καθένα κινείται και κατευθύνεται; Ποιός είναι ο δημιουργός τους;
Δεν είναι αυτός
παραγαγών; Οὐ γὰρ τῷ
αὐτομάτῳ δώσομεν τοιαύτην δύναμιν.
῎Εστω
που τα κατασκεύασε και τα έφερε στην ύπαρξη; Διότι δεν θα
θεωρήσουμε ότι η
γὰρ τὸ γενέσθαι τοῦ
αὐτομάτου· τίνος τὸ τάξαι; Καὶ
τοῦτο, εἰ δοκεῖ,
τύχη έχει τέτοια δύναμη. Κι έστω ότι δημιουργήθηκαν από τύχη.
Τίνος έργο
δῶμεν· τίνος τὸ
τηρῆσαι καὶ φυλάξαι καθ᾿ οὓς πρῶτον
ὑπέστη λόγους;
είναι η τάξη τους; Τίνος έργο είναι η διατήρηση και η διαφύλαξή
τους,
σύμφωνα με τον αρχικό προορισμό τους;
῾Ετέρου δηλαδὴ παρὰ
τὸ αὐτόματον. Τοῦτο δὲ τί ἄλλο
ἐστὶν εἰ μὴ Θεός;
Εννοείται κάποιου άλλου και όχι της τύχης. Κι τί είναι αυτό το
άλλο παρά ο Θεός;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Περὶ τοῦ τί
ἐστι Θεός; ὅτι ἀκατάληπτον
Για το τί είναι ο Θεός; Ότι δηλαδή είναι ακατάληπτος.
῞Οτι μὲν οὖν ἔστι
Θεός, δῆλον. Τί δέ ἐστι κατ᾿
οὐσίαν καὶ φύσιν,
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι υπάρχει Θεός. Αλλά είναι τελείως
ακατάληπτο
ἀκατάληπτον τοῦτο
παντελῶς καὶ ἄγνωστον. ῞Οτι μὲν γὰρ
και άγνωστο τί είναι στην ουσία και τη φύση του. Επίσης, είναι
φανερό
ἀσώματον, δῆλον. Πῶς
γὰρ σῶμα τὸ ἄπειρον καὶ ἀόριστον
καὶ
ότι είναι ασώματος. Διότι, πώς είναι δυνατόν ο άπειρος (Θεός), ο
αόριστος, ο
ἀσχημάτιστον καὶ
ἀναφὲς καὶ ἀόρατον καὶ ἁπλοῦν
καὶ ἀσύνθετον;
ασχημάτιστος, ο αψηλάφητος, ο αόρατος, ο απλός και ασύνθετος να
είναι σώμα;
Πῶς γὰρ ἄτρεπτον, εἰ
περιγραπτὸν καὶ παθητόν; Καὶ πῶς
ἀπαθὲς
Κι αν μπορεί να περιγραφεί και να πάθει, πώς μπορεί να είναι και
αμετάβλητος;
τὸ ἐκ στοιχείων
συγκείμενον καὶ εἰς αὐτὰ πάλιν
ἀναλυόμενον;
Και αυτό που αποτελείται από στοιχεία και διαλύεται σ’ αυτά, πώς
θα είναι και
Σύνθεσις γὰρ ἀρχὴ
μάχης, μάχη δὲ διαστάσεως, διάστασις δὲ
λύσεως·
απαθές. Διότι η σύνθεση είναι αιτία διαμάχης, η διαμάχη χωρισμού
και ο
λύσις δὲ ἀλλότριον
Θεοῦ παντελῶς.
χωρισμός αιτία της διασπάσεως. Και η διάσπαση είναι τελείως ξένη
προς το Θεό.
Πῶς δὲ καὶ σταθήσεται
τὸ "διὰ πάντων ἥκειν καὶ πληροῦν
τὰ πάντα
Πώς όμως θα έχει ισχύ ο λόγος της Γραφής «ότι ο Θεός είναι μέσα
σ’ όλα και
Θεόν", ὥς φησιν ἡ
Γραφή· "Οὐχὶ τὸν οὐρανὸν
καὶ τὴν γῆν ἐγὼ πληρῶ,
όλα τα γεμίζει». «Λέει ο Κύριος: δεν είμαι εγώ που γεμίζω όλο
τον ουρανό και
λέγει Κύριος";
᾿Αδύνατον γὰρ σῶμα διὰ σωμάτων
διήκειν μὴ τέμνον καὶ
τη γη;». Διότι είναι αδύνατο το σώμα να περνά μέσα από σώματα
χωρίς να τα
τεμνόμενον καὶ πλεκόμενον
καὶ ἀντιπαρατιθέμενον, ὥσπερ ὅσα τῶν
τέμνει ούτε το ίδιο να τέμνεται ή να συντίθεται και να
αντιπαρατίθεται, όπως
ὑγρῶν μίγνυται καὶ
συγκιρνᾶται.
ακριβώς συμβαίνει με τα υγρά που αναμειγνύονται και αποτελούν
ένα κράμα.
Εἰ δὲ καί τινές φασιν
ἄυλον σῶμα, ὡς τὸ παρὰ τοῖς τῶν
῾Ελλήνων σοφοῖς
Και εάν πάλι ορισμένοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει άϋλο σώμα, όπως
αυτό που οι
πέμπτον σῶμα λεγόμενον,
ὅπερ ἀδύνατον, κινούμενον ἔσται πάντως,
Έλληνες σοφοί το ονόμαζουν πέμπτο σώμα -πράγμα που είναι
αδύνατο-, σίγουρα
ὥσπερ ὁ οὐρανός·
τοῦτον γὰρ πέμπτον σῶμά φασι. Τίς οὖν
ὁ τοῦτον
όμως αυτό θα κινείται όπως ο ουρανός. Διότι αυτός είναι το
πέμπτο σώμα. Και
κινῶν; Πᾶν γὰρ
κινούμενον ὑφ᾿ ἑτέρου κινεῖται.
Κἀκεῖνον τίς; Καὶ τοῦτο
ποιός είναι αυτός που το κινεί; Διότι καθετί που κινείται, από
άλλον κινείται. Και
ἐπ᾿ ἄπειρον, ἕως
ἂν καταντήσωμεν εἴς τι ἀκίνητον· τὸ
γὰρ πρῶτον
εκείνον ποιός τον κινεί; Κι έτσι θα πάμε ώς το άπειρο, έως ότου
φθάσουμε σε
κινοῦν ἀκίνητον, ὅπερ
ἐστὶ τὸ θεῖον. Πῶς δὲ οὐκ ἐν
τόπῳ περιγραπτὸν
κάτι ακίνητο. Αυτό είναι το πρώτο ακίνητο που κινεί, και είναι
το θείον. Και πώς
τὸ κινούμενον; Μόνον
οὖν τὸ θεῖον ἀκίνητον, δι᾿
ἀκινησίας τὰ πάντα
πάλι αυτό που κινείται δεν περιορίζεται σε τόπο; Επομένως, μόνο
το θείον είναι
κινοῦν. ᾿Ασώματον
τοίνυν ὑποληπτέον τὸ θεῖον.
ακίνητο και κινεί με την ακινησία του τα πάντα. Γι’ αυτό πρέπει
να θεωρήσουμε
το θείο ασώματο.
᾿Αλλ᾿ οὐδὲ
τοῦτο τῆς οὐσίας παραστατικόν ἐστιν
ὥσπερ οὐδὲ τὸ
Αλλά ούτε αυτό (η ακινησία) μπορεί να παραστήσει την ουσία του,
όπως ούτε
ἀγέννητον καὶ τὸ
ἄναρχον καὶ τὸ ἀναλλοίωτον καὶ τὸ
ἄφθαρτον
η έννοια αγέννητος, άναρχος, αναλλοίωτος, άφθαρτος και όσα
λέγονται για το
καὶ ὅσα περὶ Θεοῦ ἢ
περὶ Θεὸν εἶναι λέγεται· ταῦτα γὰρ
οὐ τὸ τί ἐστι
Θεό ή σχετικά με το Θεό. Διότι αυτά δεν φανερώνουν τί είναι ο
Θεός, αλλά τί
σημαίνει, ἀλλὰ τί
οὐκ ἔστι. Χρὴ δὲ τὸν βουλόμενον τήν
τινος οὐσίαν
δεν είναι. Πρέπει βέβαια αυτός που θέλει να ορίσει την ουσία
κάποιου όντος
εἰπεῖν, τί ἐστι,
φράσαι, οὐ τό τί οὐκ ἔστι· ὅμως
ἐπὶ Θεοῦ, τί ἐστιν, εἰπεῖν
να πει τί είναι, και όχι τί δεν είναι. Όμως, για το Θεό είναι
αδύνατο να πούμε τί
ἀδύνατον κατ᾿
οὐσίαν. Οἰκειότερον δὲ μᾶλλον ἐκ
τῆς πάντων ἀφαιρέσεως
είναι στην ουσία του. Είναι περισσότερο εύκολο να μιλήσουμε με
την αφαίρεση
ποιεῖσθαι τὸν λόγον·
οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων ἐστὶν οὐχ
ὡς μὴ ὤν, ἀλλ᾿ ὡς
όλων των ιδιωμάτων του· επειδή δεν ταυτίζεται με κανένα από
τα όντα· όχι ότι
ὑπὲρ πάντα τὰ
ὄντα καὶ ὑπὲρ αὐτό τὸ εἶναι
ὤν. Εἰ γὰρ τῶν ὄντων αἱ
τάχα δεν υπάρχει, αλλά διότι ξεπερνά όλα τα όντα και αυτήν ακόμη
την έννοια της
γνώσεις, τὸ ὑπὲρ
γνῶσιν πάντως καὶ ὑπὲρ οὐσίαν
ἔσται, καὶ τὸ ἀνάπαλιν
υπάρξεως. Διότι, αν στα όντα
ανήκουν οι γνώσεις, αυτό που ξεπερνά τη γνώση
τὸ ὑπὲρ οὐσίαν
καὶ ὑπὲρ γνῶσιν ἔσται.
είναι καί πάνω από την ουσία· και το αντίστροφο, αυτό που
είναι πάνω από την
ουσία, είναι και πάνω από τη γνώση.
῎Απειρον οὖν τὸ θεῖον
καὶ ἀκατάληπτον, καὶ τοῦτο μόνον
αὐτοῦ
Επομένως, το θείο είναι απεριόριστο και ακατάληπτο· το μόνο
που
καταληπτόν, ἡ ἀπειρία
καὶ ἡ ἀκαταληψία. ῞Οσα δὲ λέγομεν
ἐπὶ Θεοῦ
καταλαβαίνουμε γι’ αυτό είναι το απεριόριστο και ακατάληπτό του.
Και όσα
καταφατικῶς, οὐ τὴν
φύσιν ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν
δηλοῖ. Κἂν ἀγαθόν,
λέμε καταφατικά για το Θεό, δεν φανερώνουν τη φύση του, αλλά τα
σχετικά μ’
κἂν δίκαιον, κἂν
σοφόν, κἂν ὅ τι ἂν εἴπῃς, οὐ
φύσιν λέγεις Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ
αυτήν. Η έννοια αγαθός, δίκαιος, σοφός κι ό,τι άλλο πούμε, δεν
αναφέρονται στη
περὶ τὴν φύσιν.
Εἰσὶ δὲ καί τινα καταφατικῶς ἐπὶ Θεοῦ
λεγόμενα δύναμιν
φύση του Θεού αλλά στα σχετικά μ’ αυτήν. Υπάρχουν και ορισμένες
καταφατικές
ὑπεροχικῆς ἀποφάσεως
ἔχοντα, οἷον σκότος λέγοντες ἐπὶ Θεοῦ
οὐ σκότος
έννοιες που λέγονται για το Θεό με καθαρή αρνητική έννοια·
π.χ. λέγοντας σκοτάδι
νοοῦμεν, ἀλλ᾿ ὅτι
οὐκ ἔστι φῶς ἀλλ᾿ ὑπὲρ τὸ
φῶς· καί φῶς ὅτι οὐκ ἔστι
για το Θεό, δεν εννοούμε σκοτάδι, αλλά ότι δεν υπάρχει φώς που
ξεπερνά το δικό
σκότος.
Του φως· και λέγοντας φως, εννοούμε ότι δεν είναι σκοτάδι.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ᾿Απόδειξις, ὅτι
εἷς ἐστι θεὸς καὶ οὐ πολλοί.
Απόδειξη, ότι ένας είναι ο Θεός και όχι πολλοί.
῞Οτι μέν ἐστι Θεός,
ἱκανῶς ἀποδέδεικται, καὶ ὅτι
ἀκατάληπτός ἐστιν
Αποδείξαμε ικανοποιητικά ότι υπάρχει ο Θεός και ότι η ουσία του
είναι
ἡ αὐτοῦ οὐσία.
῞Οτι δὲ εἷς ἐστι καὶ οὐ πολλοί,
τοῖς μὲν τῇ θείᾳ
ακατάληπτη. Επίσης, όσοι πιστεύουν στην Αγία Γραφή, δεν
αμφισβητούν
πειθομένοις Γραφῇ οὐκ
ἀμφιβάλλεται. Φησὶ γὰρ ὁ Κύριος ἐν
τῇ τῆς
ότι ο Θεός είναι ένας και όχι πολλοί. Διότι το λέει ο Κύριος
στην αρχή του
νομοθεσίας ἀρχῇ·
"᾿Εγὼ Κύριος ὁ Θεός σου ὁ
ἐξαγαγών σε ἐκ γῆς
Νόμου (στο Μωϋσή): «Εγώ είμαι ο Κύριος και Θεός σου που σ’
έβγαλα από
Αἰγύπτου. Οὐκ
ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν
ἐμοῦ", καὶ πάλιν· "῎Ακουε,
τη γη της Αιγύπτου. Δεν θα λατρεύεις άλλους θεούς εκτός από
μένα». Και
᾿Ισραήλ· Κύριος
ὁ Θεός σου Κύριος εἷς ἐστι". Καὶ
διὰ ῾Ησαΐου τοῦ
πάλι λέει: «Άκουσε, λαέ του Ισραήλ· ο Κύριος και Θεός σου
είναι ένας».
προφήτου· "᾿Εγὼ
γάρ, φησί, Θεὸς πρῶτος καὶ ἐγὼ
μετὰ ταῦτα καὶ
Το λέει και με τον προφήτη Ησαΐα: «Εγώ είμαι ο πρώτος Θεός, εγώ
και ο
πλὴν ἐμοῦ οὐκ
ἔστι Θεός. ῎Εμπροσθέν μου οὐκ ἐγένετο
ἄλλος Θεὸς
μετέπειτα και κανένας άλλος εκτός από μένα. Δεν υπήρξε άλλος
Θεός πριν
καὶ μετ᾿ ἐμὲ
οὐκ ἔσται καὶ πλὴν ἐμοῦ οὐκ
ἔστι". Καὶ ὁ Κύριος δὲ ἐν
από μένα, ούτε θα υπάρξει μετά και εκτός από μένα». Και στα ιερά
τοῖς ἱεροῖς
Εὐαγγελίοις οὕτω φησὶ πρὸς τὸν
Πατέρα· "Αὕτη ἐστὶν ἡ
Ευαγγέλια ο Κύριος λέει τα εξής προς τον Πατέρα: «Αυτή είναι η
αιώνια
αἰώνιος ζωή, ἵνα
γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν
Θεόν".
ζωή, να γνωρίσουν εσένα, το μοναδικό αληθινό Θεό».
Τοῖς δὲ τῇ θείᾳ
Γραφῇ μὴ πειθομένοις οὕτω διαλεξόμεθα. Τὸ
θεῖον
Με όσους, όμως, δεν πιστεύουν στην Αγία Γραφή, θα συζητήσουμε ως
εξής.
τέλειόν ἐστι καὶ
ἀνελλιπὲς κατά τε ἀγαθότητα κατά τε
σοφίαν κατά
Το θείο είναι τέλειο και δεν του λείπει τίποτε ούτε στην
αγαθωσύνη ούτε στη
τε δύναμιν, ἄναρχον,
ἀτελεύτητον, ἀίδιον, ἀπερίγραπτον καὶ
ἁπλῶς
σοφία και τη δύναμη· είναι χωρίς αρχή και τέλος, αιώνιο,
απεριόριστο και
εἰπεῖν κατὰ πάντα
τέλειον. Εἰ οὖν πολλοὺς ἐροῦμεν
θεούς, ἀνάγκη
γενικά τέλειο σε όλα. Εάν, λοιπόν, παραδεχθούμε πολλούς θεούς,
υποχρεωτικά
διαφορὰν ἐν τοῖς
πολλοῖς θεωρεῖσθαι. Εἰ γὰρ οὐδεμία
διαφορὰ ἐν
δεχόμαστε διαφορά ανάμεσα στους πολλούς. Κι αν δεν υπάρχει καμιά
διαφορά
αὐτοῖς, εἷς
μᾶλλόν ἐστι καὶ οὐ πολλοί. Εἰ
δὲ διαφορὰ ἐν αὐτοῖς, ποῦ
μεταξύ τους, τότε ο Θεός είναι ένας και όχι πολλοί. Αν πάλι
υπάρχει διαφορά,
ἡ τελειότης; Εἴτε γὰρ
κατὰ ἀγαθότητα, εἴτε κατὰ δύναμιν,
εἴτε κατὰ
πού είναι η τελειότητα; Διότι, αν υστερεί από την τελειότητα σε
κάτι, είτε στην
σοφίαν, εἴτε κατὰ
χρόνον, εἴτε κατὰ τόπον ὑστερήσει τοῦ
τελείου,
αγαθωσύνη ή τη δύναμη ή τη σοφία ή το χρόνο ή τον τόπο, τότε δεν
μπορεί
οὐκ ἂν εἴη Θεός.
να είναι Θεός.
῾Η δὲ διὰ πάντων
ταυτότης ἕνα μᾶλλον δείκνυσι καὶ οὐ
πολλούς.
Η ταύτιση όμως σε όλα αποδεικνύει ότι ο Θεός είναι μάλλον ένας
και όχι
Πῶς δὲ καὶ πολλοῖς
οὖσι τὸ ἀπερίγραπτον φυλαχθήσεται; ῎Ενθα
γὰρ
πολλοί. Κι αν μάλιστα είναι πολλοί, πώς θα διατηρηθεί το
απεριόριστο; Διότι
ἂν εἴη ὁ εἷς,
οὐκ ἂν εἴη ὁ ἕτερος. Πῶς δὲ
ὑπὸ πολλῶν κυβερνηθήσεται
όπου θα είναι ο ένας, δεν θα βρίσκεται ο άλλος. Και πώς οι
πολλοί θεοί θα
ὁ κόσμος καὶ οὐ
διαλυθήσεται καὶ διαφθαρήσεται μάχης ἐν
τοῖς
διευθύνουν τον κόσμο και δεν θα τον διαλύσουν και καταστρέψουν,
εφόσον
κυβερνῶσι θεωρουμένης; ῾Η
γὰρ διαφορὰ ἐναντίωσιν εἰσάγει. Εἰ
δὲ
θα έχουν πόλεμο μεταξύ τους οι κυβερνήτες; Διότι η διαφορά
οδηγεί στην
εἴποι τις, ὅτι ἕκαστος
μέρους ἄρχει, τί τὸ τάξαν καὶ τὴν
διανομὴν
έχθρα. Κι αν κάποιος υποστηρίξει ότι ο καθένας κυβερνά ένα μέρος
του
αὐτοῖς ποιησάμενον;
᾿Εκεῖνο γὰρ ἂν εἴη μᾶλλον Θεός. Εἷς τοίνυν ἐστὶ
κόσμου, ποιός είναι αυτός που έβαλε αυτή την τάξη και έκανε τη
διανομή;
Θεός, τέλειος,
ἀπερίγραπτος, τοῦ παντὸς ποιητὴς συνοχεύς
τε καὶ
Εκείνος θα είναι ασφαλώς ο Θεός. Επομένως, ένας είναι ο Θεός,
τέλειος,
κυβερνήτης, ὑπερτελὴς
καὶ προτέλειος. Πρὸς δὲ καὶ φυσικὴ
ἀνάγκη
απεριόριστος, δημιουργός, προνοητής και κυβερνήτης του
σύμπαντος, πριν
μονάδα εἶναι δυάδος
ἀρχήν.
και πάνω απ’όλα τέλειος. Επιπλέον, αποτελεί και φυσικό νόμο, η
μονάδα να
είναι η βάση της δυάδος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Περὶ Λόγου
Θεοῦ.
Για το Λόγο του Θεού.
Οὗτος τοίνυν ὁ εἷς
καὶ μόνος Θεὸς οὐκ ἄλογός ἐστι.
Λόγον δὲ ἔχων
Αυτός λοιπόν ο ένας και μοναδικός Θεός δεν είναι άλογος. Εφόσον
έχει Λόγο,
οὐκ ἀνυπόστατον ἕξει,
οὐκ ἀρξάμενον τοῦ εἶναι οὐδὲ
παυσόμενον·
δεν θα είναι χωρίς υπόσταση, ούτε θα έχει αρχή και τέλος η
ύπαρξή του. Διότι,
οὐ γὰρ ἦν, ὅτε
ἦν ποτε ὁ Θεὸς Λόγος. ᾿Αεὶ δὲ ἔχει
τὸν ἑαυτοῦ Λόγον
δεν υπήρχε χρόνος, που να μην υπήρχε ο Θεός Λόγος. (Ο Θεός) έχει
πάντοτε
ἐξ αὐτοῦ γεννώμενον,
οὐ κατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον
ἀνυπόστατον καὶ
το Λόγο του, γεννημένο απ’ Αυτόν· δεν είναι ανυπόστατος και
σκορπισμένος
εἰς ἀέρα χεόμενον,
ἀλλ᾿ ἐνυπόστατον, ζῶντα, τέλειον, οὐκ
ἔξω αὐτοῦ
στον αέρα όπως ο δικός μας λόγος, αλλά είναι ενυπόστατος, ζωντανός,
τέλειος.
χωροῦντα, ἀλλ᾿ ἐν
αὐτῷ ἀεὶ ὄντα· ποῦ γὰρ
ἔσται ἔξω αὐτοῦ γινόμενος;
Δεν προχωρεί έξω απ’ Αυτόν, αλλά είναι πάντοτε ενωμένος μαζί
του. Διότι, πού
θα είναι, αν βγει έξω απ’ Αυτόν;
᾿Επειδὴ γὰρ ἡ
ἡμετέρα φύσις ἐπίκηρός ἐστι καὶ
εὐδιάλυτος, διὰ τοῦτο
Επειδή, δηλαδή, η δική μας φύση είναι θνητή και φθαρτή, γι’ αυτό
και ο λόγος
καὶ ὁ λόγος
ἡμῶν ἐστιν ἀνυπόστατος. ῾Ο δὲ
Θεὸς ἀεὶ ὢν καὶ τέλειος ὢν
μας είναι ανυπόστατος. Ο Θεός όμως, επειδή είναι αιώνιος και
τέλειος, θα έχει
τέλειον καὶ
ἐνυπόστατον ἕξει τὸν ἑαυτοῦ Λόγον
καὶ ἀεὶ ὄντα καὶ
και το Λόγο του τέλειο και ενυπόστατο, αιώνιο, ζωντανό και
κάτοχο όλων
ζῶντα καὶ πάντα
ἔχοντα, ὅσα ὁ γεννήτωρ ἔχει. ῞Ωσπερ
γὰρ ὁ ἡμέτερος
όσων κατέχει και ο γεννήτοράς του. Διότι, όπως ακριβώς ο δικός
μας λόγος
λόγος ἐκ τοῦ νοῦ
προερχόμενος οὔτε δι᾿ ὅλου ὁ αὐτός
ἐστι τῷ νῷ οὔτε
προέρχεται από το νου αλλά δεν ταυτίζεται απόλυτα μ’ αυτόν και
ούτε είναι
παντάπασιν ἕτερος —ἐκ
τοῦ νοῦ μὲν γὰρ ὢν ἄλλος ἐστὶ
παρ᾿ αὐτόν,
σε όλα διαφορετικός —διότι, αν και προέρχεται από το νου είναι
κάτι άλλο
αὐτὸν δὲ τὸν
νοῦν εἰς τὸ ἐμφανὲς ἄγων οὐκέτι
παντάπασιν ἕτερός ἐστι
απ’ αυτόν· και παρόλο που φανερώνει το νου, δεν είναι σε
όλα διαφορετικός
παρὰ τὸν νοῦν,
ἀλλὰ κατὰ τὴν φύσιν ἓν ὢν
ἕτερόν ἐστι τῷ ὑποκειμένῳ—
από το νου· αλλά, όντας κατά τη φύση όμοιος, είναι
διαφορετικός στην υπόσταση—
οὕτω καὶ ὁ τοῦ
Θεοῦ Λόγος, τῷ μὲν ὑφεστάναι καθ᾿
ἑαυτὸν διῄρηται
έτσι και ο Λόγος του Θεού, με τη δική του υπόσταση είναι
διαφορετικός μ’
πρὸς ἐκεῖνον, παρ᾿
οὗ τὴν ὑπόστασιν ἔχει, τῷ δὲ
ταῦτα δεικνύειν ἐν
Εκείνον (γεννήτορα), από τον οποίο έλαβε την υπόσταση·
επειδή όμως δείχνει
ἑαυτῷ, ἃ περὶ
τὸν Θεὸν καθορᾶται, ὁ αὐτός ἐστι
κατὰ τὴν φύσιν ἐκείνῳ·
τα ίδια που βλέπουμε στο Θεό (Πατέρα), είναι ο ίδιος στη φύση μ’
εκείνον.
ὥσπερ γὰρ τὸ ἐν
ἅπασι τέλειον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς
θεωρεῖται, οὕτως καὶ
Διότι, όπως βλέπουμε τον Πατέρα να είναι τέλειος σε όλα, το ίδιο
βλέπουμε
ἐπὶ τοῦ ἐξ
αὐτοῦ γεγεννημένου Λόγου θεωρηθήσεται.
και στο Λόγο που γεννήθηκε απ’ Αυτόν.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Περὶ τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος συλλογιστική ἀπόδειξις.
Λογική απόδειξη για το Άγιο Πνεύμα.
Δεῖ δὲ τὸν Λόγον
καὶ Πνεῦμα ἔχειν· καὶ γὰρ καὶ ὁ
ἡμέτερος λόγος οὐκ
Πρέπει, επίσης, ο Λόγος να έχει και Πνεύμα. Ακόμη και ο δικός
μας λόγος
ἄμοιρός ἐστι τοῦ
πνεύματος. ᾿Αλλ᾿ ἐφ᾿ ἡμῶν μὲν
τὸ πνεῦμα ἀλλότριον
δεν στερείται πνεύμα. Σε μας, όμως, το πνεύμα είναι ξένο στη
φύση μας·
τῆς ἡμετέρας
ἐστὶν οὐσίας· τοῦ ἀέρος
γάρ ἐστιν ὁλκὴ καὶ φορὰ
διότι πρόκειται για εισπνοή και κίνηση του αέρα, ο οποίος
εισέρχεται
εἰσελκομένου καὶ
προχεομένου πρὸς τὴν τοῦ σώματος σύστασιν, ὅπερ
και διασκορπίζεται στο σώμα, για να του δώσει ζωή. Αυτό, στη
διάρκεια της
ἐν τῷ καιρῷ τῆς
ἐκφωνήσεως φωνὴ τοῦ λόγου γίνεται τὴν
τοῦ λόγου
ομιλίας, γίνεται φωνή του λόγου, που φανερώνει μέσα της τη
δύναμη του λόγου.
δύναμιν ἐν ἑαυτῇ
φανεροῦσα. ᾿Επὶ δὲ τῆς θείας φύσεως
τῆς ἁπλῆς καὶ
Στη θεία όμως φύση, που είναι απλή και ασύνθετη, πρέπει να
ομολογήσουμε
ἀσυνθέτου τὸ μὲν
εἶναι Πνεῦμα Θεοῦ εὐσεβῶς ὁμολογητέον
διὰ τὸ μὴ
με σεβασμό ότι υπάρχει το Πνεύμα του Θεού. Διότι ο Λόγος του
Θεού
εἶναι τὸν τοῦ Θεοῦ
Λόγον ἐλλιπέστερον τοῦ ἡμετέρου
λόγου, οὐκ ἔστι
δεν είναι πιο ελλιπής από το δικό μας λόγο· και δεν είναι
ευσεβές να θεωρούμε
δὲ εὐσεβὲς
ἀλλότριόν τι ἔξωθεν ἐπεισερχόμενον τῷ
Θεῷ τὸ Πνεῦμα
ότι το Πνεύμα εισέρχεται στο Θεό απέξω σαν κάτι το ξένο, όπως
συμβαίνει
λογίζεσθαι ὡς καὶ
ἐφ᾿ ἡμῶν τῶν συνθέτων.
σε μας που είμαστε σύνθετοι.
᾿Αλλ᾿ ὥσπερ Θεοῦ
Λόγον ἀκούσαντες οὐκ ἀνυπόστατον
οὐδὲ ἐκ
Αλλά, όπως ακριβώς όταν ακούσαμε για το Λόγο του Θεού, δεν τον
μαθήσεως προσγινόμενον
οὐδὲ διὰ φωνῆς προφερόμενον οὐδὲ
εἰς
θεωρήσαμε χωρίς υπόσταση ούτε ότι είναι αποτέλεσμα της μαθήσεως
ή
ἀέρα χεόμενον καὶ
λυόμενον ᾠήθημεν, ἀλλ᾿ οὐσιωδῶς
ὑφεστῶτα
προφέρεται με φωνή και διασκορπίζεται στον αέρα και χάνεται,
αλλά
προαιρετικόν τε καὶ
ἐνεργὸν καὶ παντοδύναμον, οὕτω καὶ
Πνεῦμα
θεωρήσαμε ότι υφίσταται με ουσία, ελεύθερη βούληση, ενέργεια και
μεμαθηκότες Θεοῦ τὸ
συμπαρομαρτοῦν τῷ Λόγῳ καὶ φανεροῦν
αὐτοῦ
παντοδυναμία· έτσι, όταν μάθαμε και για το Πνεύμα του Θεού,
το οποίο
τὴν ἐνέργειαν οὐ
πνοὴν ἀνυπόστατον ἐννοοῦμεν —οὕτω γὰρ
ἂν
συμμαρτυρεί για το Λόγο και φανερώνει την ενέργειά του, δεν το
θεωρήσαμε
σαν κάποια πνοή χωρίς υπόσταση —διότι έτσι εξευτελίζουμε τη
καθαιρεῖται πρὸς
ταπεινότητα τὸ μεγαλεῖον τῆς θείας φύσεως,
εἰ καθ᾿
μεγαλοπρέπεια της θείας φύσεως, εφόσον θεωρούμε το Πνεύμα του
Θεού
ὁμοιότητα τοῦ
ἡμετέρου πνεύματος καὶ τὸ ἐν
αὐτῷ Πνεῦμα ὑπονοοῖτο—
σχεδόν όμοιο με το δικό μας πνεύμα.
ἀλλὰ δύναμιν
οὐσιώδη, αὐτὴν ἐφ᾿ ἑαυτῆς
ἐν ἰδιαζούσῃ ὑποστάσει
Αντίθετα, το θεωρήσαμε δύναμη με ουσία, που έχει δική της
ιδιαίτερη
θεωρουμένην, ἐκ τοῦ
Πατρὸς προερχομένην καὶ ἐν τῷ Λόγῳ
υπόσταση· προέρχεται από τον Πατέρα και αναπαύεται στο
Λόγο,
ἀναπαυομένην καὶ
αὐτοῦ οὖσαν ἐκφαντικήν, οὔτε
χωρισθῆναι τοῦ
τον οποίο και αποκαλύπτει. Δεν είναι δυνατόν να χωριστεί από το
Θεό στον
Θεοῦ, ἐν ᾧ ἐστι,
καὶ τοῦ Λόγου, ᾧ συμπαρομαρτεῖ, δυναμένην
οὔτε
οποίο κατοικεί, ούτε από το Λόγο τον οποίο συνοδεύει· ούτε
βαδίζει προς
πρὸς τὸ ἀνύπαρκτον
ἀναχεομένην, ἀλλὰ καθ᾿ ὁμοιότητα
τοῦ Λόγου
την ανυπαρξία, αλλά είναι υποστατική δύναμη όμοια με το Λόγο,
καθ᾿ ὑπόστασιν οὖσαν,
ζῶσαν, προαιρετικήν, αὐτοκίνητον, ἐνεργόν,
ζωντανή, με θέληση, αυτοκινούμενη και ενεργητική·
πάντοτε τὸ ἀγαθὸν
θέλουσαν καὶ πρὸς πᾶσαν πρόθεσιν σύνδρομον
επιθυμεί πάντοτε το αγαθό και η δύναμή της συνοδεύει τη θέληση
για κάθε
ἔχουσαν τῇ βουλήσει
τὴν δύναμιν, μήτε ἀρχὴν ἔχουσαν μήτε
τέλος.
καλό σκοπό· δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Διότι ποτέ ο
Λόγος
Οὔτε γὰρ
ἐνέλειψέ ποτε τῷ Πατρὶ Λόγος οὔτε
τῷ Λόγῳ Πνεῦμα.
δεν απουσίασε από τον Πατέρα ούτε το Πνεύμα από το Λόγο.
Οὕτως διὰ μὲν τῆς
κατὰ φύσιν ἑνότητος ἡ πολύθεος τῶν
῾Ελλήνων
Έτσι, από τη μια, με την ενότητα της φύσεως, εξαφανίζεται η
πλάνη της
ἐξαφανίζεται πλάνη,
διὰ δὲ τῆς τοῦ Λόγου παραδοχῆς καὶ
τοῦ
πολυθεΐας των Ελλήνων, κι από την άλλη, με την ομολογία της
υπάρξεως
Πνεύματος τῶν
᾿Ιουδαίων καθαιρεῖται τὸ δόγμα,
ἑκατέρας τε
του Λόγου και του Πνεύματος, ανατρέπεται η πίστη των Ιουδαίων.
Και
αἱρέσεως παραμένει τὸ
χρήσιμον, ἐκ μὲν τῆς ᾿Ιουδαϊκῆς
ὑπολήψεως
από τις δύο αιρετικές αποκλίσεις παραμένει η ωφέλεια: από την
ιουδαϊκή
ἡ τῆς φύσεως
ἑνότης, ἐκ δὲ τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἡ
κατὰ τὰς ὑποστάσεις
αντίληψη έχουμε την ενότητα της ουσίας, ενώ από την ελληνική τη
διάκρισις μόνη.
διάκριση των υποστάσεων.
Εἰ δὲ ἀντιλέγοι
ὁ ᾿Ιουδαῖος πρὸς τὴν τοῦ Λόγου
παραδοχὴν καὶ τοῦ
Εάν όμως οι Ιουδαίοι έχουν αντίρρηση στην παραδοχή της υπάρξεως
του
Πνεύματος, ὑπὸ τῆς
θείας Γραφῆς ἐλεγχέσθω τε καὶ
ἐπιστομιζέσθω.
Λόγου και του Πνεύματος, η Αγία Γραφή θα τους ελέγξει και
αποστομώσει.
Περὶ μὲν γὰρ τοῦ
Λόγου φησὶν ὁ Δαυίδ· "Εἰς τὸν
αἰῶνα, Κύριε, ὁ λόγος
Διότι για το Λόγο λέει ο Δαβίδ: «Ο Λόγος σου, Κύριε, θα μένει
αιώνια στον
σου διαμένει ἐν τῷ
οὐρανῷ", καὶ πάλιν·
"᾿Απέστειλε τὸν λόγον αὐτοῦ
ουρανό». Και αλλού πάλι λέει: «Έστειλε το Λόγο του και τους
θεράπευσε».
καὶ ἰάσατο
αὐτούς". Λόγος δὲ προφορικὸς οὐκ ἀποστέλλεται
οὐδὲ εἰς
Αν πρόκειται για λόγο προφορικό, αυτός ούτε αποστέλλεται ούτε
μένει
τὸν αἰῶνα
διαμένει. Περὶ δὲ
τοῦ Πνεύματος ὁ αὐτὸς Δαυίδ·
αιώνια. Ο ίδιος ο Δαβίδ ομιλεί και για το Πνεύμα:
"᾿Εξαποστελεῖς τὸ
Πνεῦμά σου, καὶ κτισθήσονται", καὶ
πάλιν·
«Θα στείλεις το Πνεύμα σου και θα δημιουργηθούν»· και αλλού
πάλι λέει:
"Τῷ λόγῳ Κυρίου
οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν, καὶ τῷ
πνεύματι τοῦ
«Οι ουρανοί σχηματίσθηκαν με το Λόγο του Κυρίου· όλη η
δύναμή τους είναι
στόματος αὐτοῦ πᾶσα
ἡ δύναμις αὐτῶν", καὶ ὁ
᾿Ιώβ· "Πνεῦμα θεῖον
στο Πνεύμα του στόματός του». Ο Ιώβ, επίσης, λέει: «Με
δημιούργησε το
τὸ ποιῆσάν με, πνοὴ
δὲ παντοκράτορος ἡ συνέχουσά με."
Πνεῦμα δὲ
θείο Πνεύμα και με συγκρατεί η πνοή του παντοκράτορα». Και το
Πνεύμα που
ἀποστελλόμενον καὶ
ποιοῦν καὶ στερεοῦν καὶ συνέχον οὐκ
ἄσθμα ἐστὶ
αποστέλλεται, δημιουργεί, σταθεροποιεί και συγκρατεί δεν είναι
ένας αέρας
λυόμενον, ὥσπερ οὐδὲ
σωματικὸν μέλος τὸ τοῦ Θεοῦ στόμα·
ἀμφότερα
που χάνεται, όπως και το στόμα δεν είναι μέλος του σώματος του
Θεού· διότι
γὰρ θεοπρεπῶς νοητέον.
και τα δύο πρέπει να τα εννοήσουμε με θεοπρεπή τρόπο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Περὶ τῆς
Ἁγίας Τριάδος
Για την Αγία Τριάδα
Πιστεύομεν τοιγαροῦν εἰς
ἕνα Θεόν, μίαν ἀρχὴν ἄναρχον,
ἄκτιστον,
Γι’ αυτό πιστεύουμε σ’ ένα Θεό, τον πρωταρχικό αίτιο, τον
αδημιούργητο,
ἀγέννητον
ἀνόλεθρόν τε καὶ ἀθάνατον,
αἰώνιον, ἄπειρον,
αγέννητο, άφθαρτο και αθάνατο, αιώνιο, άπειρο,
ἀπερίγραπτον,
ἀπεριόριστον, ἀπειροδύναμον, ἁπλῆν,
ἀσύνθετον,
απερίγραπτο, απεριόριστο, παντοδύναμο, απλό, ασύνθετο,
ἀσώματον, ἄρρευστον,
ἀπαθῆ, ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον,
ἀόρατον,
ασώματο, αμετάβλητο, απαθή, άτρεπτο, αναλλοίωτο, αόρατο· σ’
Αυτόν που
πηγὴν ἀγαθότητος καὶ
δικαιοσύνης, φῶς νοερόν, ἀπρόσιτον, δύναμιν
είναι πηγή αγαθότητος και δικαιοσύνης, νοερό φως και απρόσιτο,
δύναμη που
οὐδενὶ μέτρῳ
γνωριζομένην, μόνῳ δὲ τῷ οἰκείῳ
βουλήματι
ξεπερνά κάθε μέτρο και μετριέται μόνο με το δικό της θέλημα
μετρουμένην —πάντα γάρ,
ὅσα θέλει, δύναται— πάντων κτισμάτων
—διότι κατορθώνει όλα όσα θέλει—· σ’ Αυτόν που δημιουργεί
όλα
ὁρατῶν τε καὶ
ἀοράτων ποιητικήν, πάντων συνεκτικὴν καὶ
τα κτίσματα, ορατά και αόρατα, που όλα τα συνέχει, τα συντηρεί
συντηρητικήν, πάντων
προνοητικήν, πάντων κρατοῦσαν καὶ
και τα προνοεί· εξουσιάζει, κυβερνά και βασιλεύει πάνω σ’
όλα,
ἄρχουσαν καὶ βασιλεύουσαν
ἀτελευτήτῳ καὶ ἀθανάτῳ
βασιλείᾳ,
με βασιλεία ατέλεστη και αθάνατη, στην οποία τίποτε
μηδὲν ἐναντίον
ἔχουσαν, πάντα πληροῦσαν, ὑπ᾿ οὐδενὸς
δεν αντιστέκεται· όλα τα γεμίζει και από τίποτε δεν
περιέχεται,
περιεχομένην, αὐτὴν
δὲ μᾶλλον περιέχουσαν τὰ σύμπαντα καὶ
και μάλλον η ίδια περικλείει τα σύμπαντα, τα συγκρατεί και είναι
συνέχουσαν καὶ
προέχουσαν· ἀχράντως ταῖς ὅλαις
οὐσίαις
ανώτερη απ’ αυτά. (Πιστεύουμε σε μία δύναμη) που με άσπιλο τρόπο
ἐπιβατεύουσαν καὶ
πάντων ἐπέκεινα καὶ πάσης οὐσίας
ἐξῃρημένην
ζωογονεί όλα τα όντα και είναι πάνω απ’ αυτά· ξεχωρίζει από
κάθε ον,
ὡς ὑπερούσιον καὶ
ὑπὲρ τὰ ὄντα οὖσαν, ὑπέρθεον,
ὑπεράγαθον,
επειδή είναι υπερούσια ουσία, ανώτερη από τα κτίσματα, υπέρθεη,
υπεράγαθη,
ὑπερπλήρη, τὰς ὅλας
ἀρχὰς καὶ τάξεις ἀφορίζουσαν καὶ
πάσης ἀρχῆς
υπερπλήρης· που ορίζει όλες τις αρχές και εξουσίες και
βρίσκεται πάνω από
καὶ τάξεως
ὑπεριδρυμένην ὑπὲρ οὐσίαν καὶ
ζωὴν καὶ λόγον καὶ ἔννοιαν,
κάθε αρχή και εξουσία, πάνω από κάθε ουσία, ζωή, λόγο και
νόημα·
αὐτοφῶς,
αὐτοαγαθότητα, αὐτοζωήν, αὐτοουσίαν ὡς
μὴ παρ᾿
είναι η ίδια το φως, η ίδια η αγαθοσύνη, η ίδια η ζωή, η ίδια η
ουσία, διότι δεν
ἑτέρου τὸ εἶναι
ἔχουσαν ἤ τι τῶν ὅσα ἐστίν,
αὐτὴν δὲ πηγὴν οὖσαν τοῦ
δεν έχει την ύπαρξη από άλλον ή από κάποιο υπάρχον ον, αλλά η
ίδια είναι η
εἶναι τοῖς οὖσι, τοῖς
ζῶσι τῆς ζωῆς, τοῖς λόγου μετέχουσι
τοῦ λόγου,
αιτία της υπάρξεως, η ζωή των ζώντων, ο λόγος όσων έχουν λογική,
η αιτία
τοῖς πᾶσι πάντων
ἀγαθῶν αἰτίαν· πάντα εἰδυῖαν
πρὶν γενέσεως αὐτῶν·
κάθε καλού για όλα. Τα γνωρίζει όλα προτού δημιουργηθούν.
μίαν οὐσίαν, μίαν
θεότητα, μίαν δύναμιν, μίαν θέλησιν, μίαν
ἐνέργειαν,
Είναι μία ουσία, μία θεότητα, μία δύναμη, μία θέληση, μία
ενέργεια,
μίαν ἀρχήν, μίαν
ἐξουσίαν, μίαν κυριότητα, μίαν βασιλείαν,
ἐν τρισὶ
μία αρχή, μία εξουσία, μία κυριότητα, μία βασιλεία, την οποία
γνωρίζουμε
τελείαις ὑποστάσεσι
γνωριζομένην τε καὶ προσκυνουμένην μιᾷ
σε τρεις τέλειες υποστάσεις και την προσκυνάμε με μία συγχρόνως
προσκυνήσει πιστευομένην τε
καὶ λατρευομένην ὑπὸ πάσης λογικῆς
προσκύνηση· κάθε λογική ύπαρξη της δημιουργίας πιστεύει και
λατρεύει (τις
κτίσεως ἀσυγχύτως
ἡνωμέναις καὶ ἀδιαστάτως
διαιρουμέναις· ὃ καὶ
τρεις υποστάσεις) που είναι ενωμένες ασύγχυτα και διακρίνονται
αχώριστα.
παράδοξον· εἰς Πατέρα
καὶ Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, εἰς
ἃ καὶ
Αυτό είναι το παράδοξο (για τη λογική). (Πιστεύουμε) στον
Πατέρα, τον Υιό
βεβαπτίσμεθα· οὕτω γὰρ
ὁ Κύριος τοῖς ἀποστόλοις βαπτίζειν
και το Άγιο Πνεύμα, που στο όνομά τους έχουμε βαπτισθεί. Διότι ο
Κύριος
ἐνετείλατο·
"Βαπτίζοντες αὐτούς", φάσκων, "εἰς
τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς
στους αποστόλους αυτή την εντολή έδωσε, όταν βαπτίζουν. Είπε,
«να βαπτίζουν
καὶ τοῦ Υἱοῦ
καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος".
αυτούς στο όνομα του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου
Πνεύματος».
Εἰς ἕνα Πατέρα, τὴν
πάντων ἀρχὴν καὶ αἰτίαν, οὐκ ἔκ
τινος
(Πιστεύουμε) σ’ ένα Πατέρα, τη δημιουργική αρχή και αιτία όλων,
ο οποίος
γεννηθέντα, ἀναίτιον
δὲ καὶ ἀγέννητον μόνον ὑπάρχοντα,
δεν γεννήθηκε από κάποιον, αλλά είναι ο μόνος χωρίς αρχική αιτία
και
πάντων μὲν ποιητήν,
ἑνὸς δὲ μόνου Πατέρα φύσει τοῦ
αγέννητος· που είναι δημιουργός όλων, αλλά κατά φύσιν
Πατέρας μόνον του
μονογενοῦς Υἱοῦ
αὐτοῦ, Κυρίου δὲ καὶ Θεοῦ καὶ
Σωτῆρος ἡμῶν
μονογενή Υιού του, του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού
Χριστού,
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καὶ
προβολέα τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Καὶ εἰς ἕνα
ο οποίος και εκπορεύει το Πανάγιο Πνεύμα. Πιστεύουμε και σ’ ένα
Υιό,
Υἱὸν τοῦ Θεοῦ
τὸν μονογενῆ, τὸν Κύριον ἡμῶν
᾿Ιησοῦν Χριστόν,
μονογενή υιό του Θεού (Πατέρα), τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, που
τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς
γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων, φῶς
γεννήθηκε από τον Πατέρα πριν απ’ όλους τους αιώνες, φως (ο
Υιός) από το
ἐκ φωτός, Θεὸν
ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα
οὐ ποιηθέντα,
φως (του Πατέρα), αληθινός Θεός από αληθινό Θεό, που γεννήθηκε
και δεν
ὁμοούσιον τῷ Πατρί,
δι᾿ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.
δημιουργήθηκε, ομοούσιος με τον Πατέρα, και ο οποίος δημιούργησε
τα πάντα.
"Πρὸ πάντων τῶν
αἰώνων" λέγοντες δείκνυμεν, ὅτι
ἄχρονος καὶ
Λέγοντας "προ πάντων των αιώνων" δείχνουμε ότι η
γέννησή του είναι
ἄναρχος αὐτοῦ ἡ
γέννησις· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος
εἰς τὸ εἶναι
άχρονη και άναρχη. Διότι ο Υιός του Θεού δεν προήλθε από την
ανυπαρξία
παρήχθη ὁ Υἱὸς
τοῦ Θεοῦ, τὸ ἀπαύγασμα τῆς δόξης,
ὁ χαρακτὴρ
στην ύπαρξη, καθώς είναι η ακτινοβολία της θείας δόξης, ο τύπος
της
τῆς τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως,
ἡ ζῶσα σοφία καὶ δύναμις, ὁ λόγος
υποστάσεως του Πατέρα, η ζωντανή σοφία και δύναμη, ο ενυπόστατος
ὁ ἐνυπόστατος, ἡ
οὐσιώδης καὶ τελεία καὶ ζῶσα
εἰκὼν τοῦ ἀοράτου
λόγος, η τέλεια και ζωντανή εικόνα της ουσίας του αόρατου
Θεού· ήταν
Θεοῦ, ἀλλ᾿ ἀεὶ ἦν
σὺν τῷ Πατρὶ καὶ ἐν αὐτῷ
ἀιδίως καὶ ἀνάρχως
πάντοτε με τον Πατέρα στους κόλπους του και γεννήθηκε απ’ Αυτόν
ἐξ αὐτοῦ
γεγεννημένος· οὐ γὰρ ἦν ποτε ὁ Πατήρ,
ὅτε οὐκ ἦν ὁ Υἱός,
προαιωνίως και χωρίς αρχή. Δεν υπήρχε χρόνος που ο Πατέρας ήταν
χωρίς τον
ἀλλ᾿ ἅμα Πατήρ,
ἅμα Υἱὸς ἐξ αὐτοῦ γεγεννημένος·
Πατὴρ γὰρ ἐκτὸς
Υιό, αλλά ο Πατέρας και ο Υιός, που γεννήθηκε απ’ Αυτόν, υπήρχαν
συγχρόνως·
Υἱοῦ οὐκ ἂν
κληθείη. Εἰ δὲ ἦν μὴ ἔχων Υἱόν,
οὐκ ἦν Πατήρ, καὶ εἰ μετὰ
διότι χωρίς Υιό, δεν καλείται Πατέρας. Εάν δεν είχε Υιό, δεν θα
ήταν Πατέρας·
ταῦτα ἔσχεν Υἱόν,
μετὰ ταῦτα ἐγένετο Πατὴρ μὴ ὢν
πρὸ τούτου
κι αν απόκτησε κατόπιν Υιό, έγινε Πατέρας μετά τη γέννηση, χωρίς
να είναι
Πατὴρ καὶ ἐτράπη
ἐκ τοῦ μὴ εἶναι Πατὴρ εἰς τὸ
γενέσθαι Πατήρ,
πριν απ’ αυτήν· και μεταβλήθηκε από το να μην είναι Πατέρας
στην κατάσταση
ὅπερ πάσης βλασφημίας
ἐστὶ χαλεπώτερον. ᾿Αδύνατον γὰρ τὸν
Θεὸν
να γίνει Πατέρας, το οποίο είναι χειρότερο από κάθε βλασφημία.
Διότι είναι
εἰπεῖν ἔρημον τῆς
φυσικῆς γονιμότητος· ἡ δὲ γονιμότης τὸ
ἐξ αὐτοῦ
αδύνατο να πούμε για τον Πατέρα ότι δεν έχει τη φυσική
γονιμότητα· και η
ἤγουν ἐκ τῆς
ἰδίας οὐσίας ὅμοιον κατὰ φύσιν
γεννᾶν.
γονιμότητα έχει την ιδιότητα να γεννά όμοιο απόγονο από την ίδια
φύση.
᾿Επὶ μὲν οὖν
τῆς τοῦ Υἱοῦ γεννήσεως ἀσεβὲς
λέγειν χρόνον μεσιτεῦσαι
Για τη γέννηση του Υιού είναι ασέβεια να λέμε ότι μεσολάβησε
χρονικό
ἢ μετὰ τὸν Πατέρα
τὴν τοῦ Υἱοῦ γενέσθαι ὕπαρξιν. Ἐξ
αὐτοῦ γὰρ,
διάστημα και ότι ο Υιός γεννήθηκε χρονικά μετά τον Πατέρα. Διότι
ἤγουν τῆς τοῦ Πατρὸς
φύσεώς φαμεν τὴν τοῦ Υἱοῦ γέννησιν.
ισχυριζόμαστε ότι η γέννηση του Υιού είναι από την ουσία του
Πατέρα. Και αν
Καὶ εἰ μὴ ἐξ
ἀρχῆς δῶμεν τὸν Υἱὸν συνυπάρχειν
τῷ Πατρὶ ἐξ αὐτοῦ
δεν δεχθούμε ότι ο Υιός από την αρχή συνυπήρχε με τον Πατέρα,
από τον οποίο
γεγεννημένον, τροπὴν τῆς
τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως παρεισάγομεν·
και γεννήθηκε, θεσμοθετούμε μεταβολή στην υπόσταση του
Πατέρα· ότι,
ὅτι μὴ ὢν Πατὴρ
ὕστερον ἐγένετο Πατήρ· ἡ γὰρ
κτίσις, εἰ καὶ μετὰ
δηλαδή, δεν ήταν στην αρχή Πατέρας αλλά έγινε κατόπιν. Μπορεί
βέβαια η κτίση
ταῦτα γέγονεν, ἀλλ᾿
οὐκ ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας, ἐκ
δὲ τοῦ μὴ ὄντος
να έγινε μετέπειτα, αλλά δεν προήλθε από την ουσία του Πατέρα,
εφόσον
εἰς τὸ εἶναι βουλήσει
καὶ δυνάμει αὐτοῦ παρήχθη, καὶ οὐχ
ἅπτεται
δημιουργήθηκε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη με τη θέληση και τη
δύναμή Του·
τροπὴ τῆς τοῦ Θεοῦ
φύσεως. Γέννησις μὲν γάρ ἐστι τὸ ἐκ
τῆς οὐσίας
έτσι αυτό δεν σημαίνει μεταβολή στη φύση του Θεού. Διότι,
γέννηση σημαίνει
τοῦ γεννῶντος προάγεσθαι
τὸ γεννώμενον ὅμοιον κατ᾿ οὐσίαν,
προέλευση του γεννημένου από την ουσία του γεννήτορα και
ομοιότητα
κτίσις δὲ καὶ ποίησις
τὸ ἔξωθεν καὶ οὐκ ἐκ τῆς οὐσίας
τοῦ κτίζοντος
στην ουσία· αντίθετα, πλάση και δημιουργία σημαίνει ότι το
δημιούργημα είναι
καὶ ποιοῦντος γίνεσθαι
τὸ κτιζόμενον καὶ ποιούμενον ἀνόμοιον
παντελῶς.
απέξω και όχι από την ουσία του δημιουργού και παντελώς ανόμοιο.
᾿Επὶ μὲν οὖν
τοῦ μόνου ἀπαθοῦς καὶ ἀναλλοιώτου
καὶ ἀτρέπτου
Για το Θεό όμως, ο οποίος είναι ο μόνος απαθής, αναλλοίωτος,
αμετάβλητος
καὶ ἀεὶ ὡσαύτως
ἔχοντος Θεοῦ καὶ τὸ γεννᾶν καὶ τὸ
κτίζειν ἀπαθές·
και παραμένει αιώνια στην ίδια κατάσταση, και η γέννηση και η
δημιουργία
φύσει γὰρ ὢν
ἀπαθὴς καὶ ἄρρευστος ὡς ἁπλοῦς
καὶ ἀσύνθετος,
είναι απαθείς ιδιότητες. Αφού, σαν απλός και ασύνθετος, είναι
από τη φύση
οὐ πέφυκεν ὑπομένειν
πάθος ἢ ῥεῦσιν οὔτε ἐν τῷ
γεννᾶν οὔτε ἐν τῷ
του απαθής και αμετάβλητος· δεν είναι στη φύση του να
υφίσταται πάθος ή
κτίζειν οὐδέ τινος
συνεργίας δεῖται, ἀλλ᾿ ἡ μὲν γέννησις
ἄναρχος καὶ
μεταβολή, ούτε όταν γεννά ούτε όταν δημιουργεί, και δεν
χρειάζεται βοήθεια
ἀίδιος φύσεως ἔργον
οὖσα καὶ ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ
προάγουσα, ἵνα
από κανέναν. Η γέννησή του είναι χωρίς αρχή και αιώνια, επειδή
είναι έργο της
τροπὴν ὁ γεννῶν μὴ
ὑπομείνῃ καὶ ἵνα μὴ Θεὸς πρῶτος
καὶ Θεὸς
φύσεως και προέρχεται από την ουσία του· έτσι ο γεννήτορας
δεν υφίσταται
ὕστερος εἴη καὶ
προσθήκην δέξηται. ῾Η δὲ κτίσις ἐπὶ
Θεοῦ θελήσεως
μεταβολή· δεν υπάρχει προηγούμενος και επόμενος Θεός, ώστε
να δεχθεί
ἔργον οὖσα οὐ
συναΐδιός ἐστι τῷ Θεῷ, ἐπειδὴ οὐ
πέφυκε τὸ ἐκ τοῦ
προσθήκη. Η κτίση, όντας έργο της θελήσεως του Θεού, δεν έχει
την ίδια
μὴ ὄντος εἰς τὸ
εἶναι παραγόμενον συναΐδιον εἶναι τῷ
ἀνάρχῳ καὶ
ουσία με το Θεό, επειδή αυτό που προέρχεται από το μηδέν δεν
γίνεται να
ἀεὶ ὄντι.
είναι σύγχρονο με το άναρχο και αιώνιο.
῞Ωσπερ τοίνυν οὐχ
ὁμοίως ποιεῖ ἄνθρωπος καὶ Θεός —ὁ
μὲν γὰρ
Όπως λοιπόν ο άνθρωπος και ο Θεός δεν δημιουργούν με ίδιο τρόπο
—διότι
ἄνθρωπος οὐδὲν ἐκ
τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγει,
ἀλλ᾿ ὅπερ ποιεῖ
ο άνθρωπος τίποτε δεν δημιουργεί από το μηδέν, αλλά ό,τι
φτιάχνει, το κάνει
ἐκ προϋποκειμένης ὕλης ποιεῖ,
οὐ θελήσας μόνον ἀλλὰ καὶ
από προϋπάρχουσα ύλη· και το κάνει όχι μόνο επειδή το
θέλησε, αλλά και αφού
προεπινοήσας, καὶ ἐν
τῷ νῷ ἀνατυπώσας τὸ γενησόμενον, εἶτα
καὶ
σκέφτηκε και σχεδίασε πρώτα στο νου του το μελλούμενο να
γίνει· έπειτα
χερσὶν ἐργασάμενος
καὶ κόπον ὑπομείνας καὶ κάματον,
πολλάκις δὲ
το δουλεύει με τα χέρια και υπομένει κόπο και κούραση· και
πολλές φορές
καὶ ἀστοχήσας μὴ
ἀποβάντος, καθὰ βούλεται τοῦ
ἐπιτηδεύματος· ὁ δὲ
απέτυχε, διότι δεν έγινε το έργο του όπως το θέλει·
αντίθετα ο Θεός, μόνο με
Θεὸς θελήσας μόνον ἐκ
τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ
πάντα παρήγαγεν—
τη θέλησή του τα δημιούργησε όλα από το μηδέν στην ύπαρξη— έτσι,
λοιπόν,
οὕτως οὐδὲ
ὁμοίως γεννᾷ Θεὸς καὶ ἄνθρωπος.
δεν δημιουργεί με τον ίδιο τρόπο ο Θεός και ο άνθρωπος.
῾Ο μὲν γὰρ Θεὸς
ἄχρονος ὢν καὶ ἄναρχος καὶ ἀπαθὴς
καὶ ἄρρευστος
Διότι ο Θεός, όντας έξω από το χρόνο και χωρίς αρχή, απαθής,
αμετάβλητος,
καὶ ἀσώματος καὶ
μόνος καὶ ἀτελεύτητος ἀχρόνως καὶ
ἀνάρχως καὶ
ασώματος, μόνος και αιώνιος, γεννά εκτός χρόνου και χωρίς αρχή,
απαθώς
ἀπαθῶς καὶ
ἀρρεύστως γεννᾷ καὶ ἐκτὸς
συνδυασμοῦ· καὶ οὔτε ἀρχὴν
και χωρίς μεταβολή και δίχως συνεργασία. Μάλιστα, η ακατάληπτη
γέννησή
ἔχει ἡ ἀκατάληπτος
αὐτοῦ γέννησις, οὔτε τέλος. Καὶ
ἀνάρχως μὲν
του δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Γεννά χωρίς αρχή, διότι είναι
αμετάβλητος·
διὰ τὸ ἄτρεπτον,
ἀρρεύστως δὲ διὰ τὸ ἀπαθὲς καὶ
ἀσώματον· ἐκτὸς δὲ
γεννά χωρίς μεταβολή, διότι είναι απαθής και χωρίς σώμα·
γεννά, επίσης, χωρίς
συνδυασμοῦ διά τε τὸ
ἀσώματον πάλιν καὶ ἕνα μόνον εἶναι
Θεὸν
συνεργασία, διότι είναι και πάλι ασώματος, ένας και μοναδικός
Θεός, χωρίς
ἀπροσδεῆ ἑτέρου·
ἀτελευτήτως δὲ καὶ ἀκαταπαύστως διά
τε τὸ
να έχει την ανάγκη άλλου· και γεννά χωρίς τέλος και
διακοπή, επειδή είναι
ἄναρχον καὶ ἄχρονον
καὶ ἀτελεύτητον καὶ ἀεὶ ὡσαύτως
ἔχειν·
άναρχος, άχρονος, αιώνιος και αμετάβλητος πάντοτε. Διότι το από
τη φύση του
τὸ γὰρ ἄναρχον
ἀτελεύτητον, τὸ δὲ χάριτι ἀτελεύτητον
οὐ πάντως
χωρίς αρχή είναι και χωρίς τέλος, ενώ εκείνο που χαριστικά είναι
χωρίς τέλος
ἄναρχον ὥσπερ οἱ
ἄγγελοι.
δεν είναι και οπωσδήποτε χωρίς αρχή, όπως συμβαίνει με τους
αγγέλους.
Γεννᾷ τοίνυν ὁ
ἀεὶ ὢν Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ Λόγον
τέλειον ὄντα ἀνάρχως
Ο αιώνιος, λοιπόν, Θεός γεννά χωρίς αρχή και τέλος το Λόγο του,
που είναι
καὶ ἀτελευτήτως, ἵνα
μὴ ἐν χρόνῳ τίκτῃ Θεὸς ὁ χρόνου
ἀνωτέραν
τέλειος· έτσι ώστε να μη γεννά μέσα στο χρόνο ο Θεός, που
έχει τη φύση και
ἔχων τήν τε φύσιν καὶ
τὴν ὕπαρξιν. ῾Ο δὲ ἄνθρωπος δῆλον ὡς
την ύπαρξή του πάνω από το χρόνο. Ενώ ο άνθρωπος
είναι φανερό ότι γεννά
ἐναντίως γεννᾷ
ὑπὸ γένεσιν τελῶν καὶ φθορὰν καὶ
ῥεῦσιν καὶ
με αντίθετο τρόπο, διότι και ο ίδιος γεννιέται και φθείρεται,
είναι ρευστός
πληθυσμὸν καὶ σῶμα
περικείμενος καὶ τὸ ἄρρεν καὶ τὸ θῆλυ
ἐν τῇ φύσει
και πολλαπλασιάζεται, έχει σώμα και διακρίνεται η φύση του σε αρσενικό
κεκτημένος· ἐνδεὲς
γὰρ τὸ ἄρρεν τῆς τοῦ θήλεος βοηθείας.
᾿Αλλ᾿ ἵλεως
και θηλυκό γένος. Διότι το αρσενικό γένος χρειάζεται τη βοήθεια
του
εἴη ὁ πάντων
ἐπέκεινα καὶ πᾶσαν νόησιν καὶ
κατάληψιν ὑπερκείμενος.
θηλυκού. Αλλά ας μας σπλαγχνισθεί ο Θεός ο οποίος είναι πέρα απ’
όλα και
ξεπερνά κάθε έννοια και
αντίληψη.
Διδάσκει οὖν ἡ
Ἁγία Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ
Ἐκκλησία ἅμα
Η Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία διδάσκει ότι υπάρχει
συγχρόνως
Πατέρα καὶ ἅμα τὸν
μονογενῆ αὐτοῦ Υἱὸν ἐξ αὐτοῦ
γεγεννημένον
ο Πατέρας και ο μονογενής του Υιός, ο οποίος γεννήθηκε απ’ Αυτόν
εκτός
ἀχρόνως καὶ
ἀρρεύστως καὶ ἀπαθῶς καὶ
ἀκαταλήπτως, ὡς μόνος
χρόνου, με τρόπο αμετάβλητο, απαθή και ακατάληπτο, όπως το
γνωρίζει
ὁ τῶν ὅλων οἶδε Θεός.
῞Ωσπερ ἅμα τὸ πῦρ καὶ ἅμα τὸ ἐξ
αὐτοῦ φῶς,
μόνον ο Θεός του σύμπαντος. Συμβαίνει το ίδιο με τη φωτιά, που
υπάρχει
καὶ οὐ πρῶτον τὸ
πῦρ καὶ μετὰ ταῦτα τὸ φῶς ἀλλ᾿
ἅμα· καὶ ὥσπερ
ταυτόχρονα με το φως της, και όχι πρώτα η φωτιά και μετά το φως,
αλλά
τὸ φῶς ἐκ τοῦ
πυρὸς ἀεὶ γεννώμενον ἀεὶ ἐν
αὐτῷ ἐστι μηδαμῶς
ταυτόχρονα. Και όπως το φως προέρχεται από τη φωτιά και είναι
πάντοτε μαζί
αὐτοῦ χωριζόμενον,
οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς
γεννᾶται
της, χωρίς καθόλου να ξεχωρίζει, έτσι και ο Υιός γεννιέται από
τον Πατέρα
μηδαμῶς αὐτοῦ
χωριζόμενος, ἀλλ᾿ ἀεὶ ἐν αὐτῷ
ἐστιν. ᾿Αλλὰ τὸ μὲν
χωρίς καθόλου να χωρίζεται απ’ Αυτόν· αλλά πάντοτε είναι
μαζί του. Το φως
φῶς ἐκ τοῦ πυρὸς
γεννώμενον ἀχωρίστως, καὶ ἐν αὐτῷ
ἀεὶ μένον
όμως, αν και προέρχεται χωρίς να ξεχωρίζει από τη φωτιά και
μένει πάντοτε
οὐκ ἔχει ἰδίαν
ὑπόστασιν παρὰ τὸ πῦρ —ποιότης γάρ
ἐστι φυσικὴ
μαζί της, δεν έχει δική του ξεχωριστή ύπαρξη από τη φωτιά —διότι
είναι
τοῦ πυρός—, ὁ δὲ
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ μονογενὴς ἐκ
Πατρὸς γεννηθεὶς
φυσική ποιότητα της φωτιάς. Αντίθετα, ο μονογενής Υιός του Θεού,
που
ἀχωρίστως καὶ
ἀδιαστάτως καὶ ἐν αὐτῷ μένων
ἀεὶ ἔχει ἰδίαν
γεννήθηκε αχώριστα και αδιάσπαστα από τον Πατέρα και μένει
πάντοτε
ὑπόστασιν παρὰ τὴν
τοῦ Πατρός.
ενωμένος μαζί Του, έχει ιδιαίτερη υπόσταση απ’ αυτήν του Πατέρα.
Λόγος μὲν οὖν καὶ
ἀπαύγασμα λέγεται διὰ τὸ ἄνευ
συνδυασμοῦ καὶ
Ο Λόγος, λοιπόν, ονομάζεται και απαύγασμα (λάμψη) του Πατέρα,
διότι
ἀπαθῶς καὶ
ἀχρόνως καὶ ἀρρεύστως καὶ
ἀχωρίστως γεγεννῆσθαι
γεννήθηκε απ’ Αυτόν χωρίς συνεργασία, με τρόπο απαθή, πέρα από
το χρόνο,
ἐκ τοῦ Πατρός,
Υἱὸς δὲ καὶ χαρακτὴρ τῆς πατρικῆς
ὑποστάσεως
αμετάβλητο και αχώριστο. Ονομάζεται, επίσης, Υιός και χαρακτήρας
της
διὰ τὸ τέλειον καὶ
ἐνυπόστατον καὶ κατὰ πάντα ὅμοιον τῷ
Πατρὶ
υποστάσεως του Πατέρα, επειδή είναι τέλειος, έχει δική του
υπόσταση και
εἶναι πλὴν τῆς
ἀγεννησίας, μονογενὴς δέ, ὅτι μόνος
ἐκ μόνου τοῦ
είναι όμοιος σε όλα με τον Πατέρα, εκτός από την ιδιότητα της
αγεννησίας.
Πατρὸς μόνως
ἐγεννήθη. Οὐδὲ
γὰρ ὁμοιοῦται ἑτέρα γέννησις τῇ
Ονομάζεται μονογενής, διότι μόνος αυτός γεννήθηκε από τον Πατέρα
μόνο.
Καμιά άλλη γέννηση δεν εξομοιώνεται
τοῦ Υἱοῦ τοῦ
Θεοῦ γεννήσει, οὐδὲ γάρ ἐστιν ἄλλος
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ.
με τη γέννηση του Υιού του Θεού, ούτε υπάρχει άλλος Υιός του
Θεού.
Εἰ γὰρ καὶ τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιον ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται,
ἀλλ᾿
Ακόμη και το Άγιο Πνεύμα, το οποίο εκπορεύεται από τον Πατέρα,
παρ’ όλα
οὐ γεννητῶς ἀλλ᾿
ἐκπορευτῶς. ῎Αλλος τρόπος ὑπάρξεως
οὗτος
αυτά δεν γεννιέται αλλά εκπορεύεται. Αυτό αποτελεί άλλο τρόπο
υπάρξεως,
ἄληπτός τε καὶ
ἄγνωστος, ὥσπερ καὶ ἡ τοῦ Υἱοῦ
γέννησις.
ακατάληπτο και άγνωστο, όπως και η γέννηση του Υιού.
Διὸ καὶ πάντα, ὅσα
ἔχει ὁ Πατήρ, αὐτοῦ εἰσι πλὴν
τῆς ἀγεννησίας,
Γι’ αυτό το λόγο, όσα έχει ο Πατέρας, είναι και δικά του, εκτός
από την
ἥτις οὐ σημαίνει οὐσίας
διαφορὰν οὐδὲ ἀξίωμα, ἀλλὰ
τρόπον
αγεννησία, η οποία δεν σημαίνει διαφορά στην ουσία ή στο αξίωμα,
αλλά στον
ὑπάρξεως· ὥσπερ
καὶ ὁ ᾿Αδὰμ ἀγέννητος ὤν
–πλάσμα γάρ ἐστι Θεοῦ–
τρόπο υπάρξεως. Όπως και ο Αδάμ που δεν γεννήθηκε (από άνθρωπο)
διότι
καὶ ὁ Σὴθ γεννητός
–υἱὸς γάρ ἐστιν τοῦ ᾿Αδάμ– καὶ
ἡ Εὔα ἐκ τῆς τοῦ
τον έπλασε ο Θεός, και ο Σήθ που γεννήθηκε αφού είναι παιδί του
Αδάμ, και η
᾿Αδὰμ πλευρᾶς
ἐκπορευθεῖσα –οὐ γὰρ ἐγεννήθη αὕτη–
οὐ φύσει
Εύα που προήλθε από την πλευρά του Αδάμ καθώς δεν γεννήθηκε,
όλοι αυτοί
διαφέρουσιν ἀλλήλων
–ἄνθρωποι γάρ εἰσιν–, ἀλλὰ τῷ τῆς
ὑπάρξεως
δεν διαφέρουν στη φύση μεταξύ τους –διότι όλοι είναι το ίδιο
άνθρωποι–, αλλά
τρόπῳ.
διαφέρουν στον τρόπο της υπάρξεως.
Χρὴ γὰρ εἰδέναι,
ὅτι τὸ ἀγένητον διὰ τοῦ ἑνὸς
Νῦ γραφόμενον τὸ
Και πρέπει να γνωρίζουμε ότι η λέξη "αγένητο"
που γράφεται με ένα "ν"
ἄκτιστον, ἤτοι τὸ μὴ
γενόμενον σημαίνει· τὸ δὲ ἀγέννητον
διὰ τῶν
σημαίνει το άκτιστο, δηλαδή το αδημιούργητο· ενώ η λέξη
"αγέννητο" με δύο
δύο Νῦ γραφόμενον
δηλοῖ τὸ μὴ γεννηθέν. Κατὰ μὲν οὖν
τὸ πρῶτον
"ν" σημαίνει αυτό που δεν έχει γεννηθεί. Σύμφωνα με τη
σημασία της πρώτης
σημαινόμενον διαφέρει
οὐσία οὐσίας· ἄλλη γὰρ
οὐσία ἡ ἄκτιστος, ἤτοι
λέξεως διαφέρει η μία ουσία από την άλλη· διότι άλλη ουσία
είναι το άκτιστο,
ἀγένητος διὰ τοῦ
ἑνὸς Νῦ, καὶ ἄλλη ἡ γενητὴ,
ἤτοι κτιστή. Κατὰ δὲ
δηλαδή το αγένητο μ’ ένα "ν", και άλλη το γεννητό,
δηλαδή το κτιστό.
τὸ δεύτερον σημαινόμενον
οὐ διαφέρει οὐσία οὐσίας· παντὸς
γὰρ
Σύμφωνα όμως με τη δεύτερη σημασία της λέξεως δεν διαφέρει η μία
ουσία
εἴδους ζῴων ἡ πρώτη
ὑπόστασις ἀγέννητός ἐστιν, ἀλλ᾿
οὐκ ἀγένητος·
από την άλλη· διότι η αρχική υπόσταση κάθε είδους ζώου
είναι αγέννητη (μη
ἐκτίσθησαν μὲν γὰρ
ὑπὸ τοῦ δημιουργοῦ τῷ Λόγῳ
αὐτοῦ
δημιουργημένη), όχι αγένητη (άκτιστη). Διότι
δημιουργήθηκαν και ήλθαν στην
παραχθέντα εἰς γένεσιν,
οὐ μὴν ἐγεννήθησαν μὴ προϋπάρχοντος
ύπαρξη από το δημιουργό Λόγο· και δεν δημιουργήθηκαν,
επειδή δεν υπήρχε
ἑτέρου ὁμοειδοῦς,
ἐξ οὗ γεννηθῶσι.
κάποιο άλλο όμοιο ον, από το οποίο να πλασθούν.
Κατὰ μὲν οὖν τὸ
πρῶτον σημαινόμενον κοινωνοῦσιν αἱ τρεῖς
τῆς
Συνεπώς, με την πρώτη σημασία της λέξεως συμφωνούν οι τρεις
υπέρθεες
ἁγίας θεότητος
ὑπέρθεοι ὑποστάσεις· ὁμοούσιοι
γὰρ καὶ ἄκτιστοι
υποστάσεις της αγίας θεότητος· διότι είναι ομοούσιες και
άκτιστες.
ὑπάρχουσι. Κατὰ δὲ
τὸ δεύτερον σημαινόμενον οὐδαμῶς·
μόνος γὰρ
Δεν συμφωνούν όμως καθόλου με τη σημασία της δεύτερης λέξεως.
Διότι
ὁ Πατὴρ
ἀγέννητος· οὐ γὰρ ἐξ ἑτέρας
ἐστὶν αὐτῷ ὑποστάσεως τὸ
μόνον ο Πατέρας είναι αγέννητος·
δεν προήλθε η ύπαρξή του από κάποια άλλη
εἶναι. Καὶ μόνος ὁ
Υἱὸς γεννητός· ἐκ τῆς τοῦ Πατρὸς
γὰρ οὐσίας
υπόσταση. Και μόνον ο Υιός είναι γεννητός· διότι
έχει γεννηθεί χωρίς αρχή
ἀνάρχως καὶ
ἀχρόνως γεγέννηται. Καὶ μόνον τὸ Πνεῦμα
τὸ Ἅγιον
και τέλος από την ουσία του Πατέρα. Και μόνο το Άγιο Πνεύμα
είναι
ἐκπορευτὸν ἐκ τῆς
οὐσίας τοῦ Πατρός, οὐ γεννώμενον
ἀλλ᾿
εκπορευτό από την ουσία του Πατέρα, όχι γεννημένο αλλά
εκπορευόμενο.
ἐκπορευόμενον. Οὕτω
μὲν τῆς θείας διδασκούσης Γραφῆς, τοῦ
δὲ
Έτσι μας διδάσκει η Αγία Γραφή, ενώ ο τρόπος και της γεννήσεως
και της
τρόπου τῆς γεννήσεως
καὶ τῆς ἐκπορεύσεως ἀκαταλήπτου
ὑπάρχοντος.
εκπορεύσεως παραμένει ακατάληπτος.
Καὶ τοῦτο δὲ
ἰστέον, ὡς οὐκ ἐξ ἡμῶν
μετηνέχθη ἐπὶ τὴν μακαρίαν
Πρέπει να γνωρίζουμε και το εξής· η ιδιότητα της
πατρότητας, της υιότητας και
θεότητα τὸ τῆς
πατρότητος καὶ υἱότητος καὶ
ἐκπορεύσεως ὄνομα·
της εκπορεύσεως δεν μεταφέρθηκε στη μακαρία θεότητα από τη δική
μας
τοὐναντίον δὲ
ἐκεῖθεν ἡμῖν μεταδέδοται, ὥς φησιν ὁ
θεῖος ἀπόστολος·
κατάσταση. Το αντίθετο· από εκεί έχει δοθεί σε μας, όπως
λέει ο θείος
"Διὰ τοῦτο κάμπτω
τὰ γόνατά μου πρὸς τὸν Πατέρα, ἐξ
οὗ πᾶσα
Απόστολος: «Γι’ αυτό λυγίζω τα γόνατά μου μπροστά στον Πατέρα,
από τον
πατριὰ ἐν οὐρανῷ
καὶ ἐπὶ γῆς".
οποίο προέρχεται κάθε πατρότητα και στον ουρανό και στη γη».
Εἰ δὲ λέγομεν τὸν
Πατέρα ἀρχὴν εἶναι τοῦ Υἱοῦ καὶ
μείζονα, οὐ
Αν μάλιστα λέμε ότι ο Πατέρας είναι η αρχική αιτία του Υιού και
μεγαλύτερος,
προτερεύειν αὐτὸν τοῦ
Υἱοῦ χρόνῳ ἢ φύσει ὑποφαίνομεν,
"δι᾿ αὐτοῦ
δεν εννοούμε ότι Αυτός προηγείται από τον Υιό στο χρόνο και τη
φύση, διότι
γὰρ τοὺς αἰῶνας
ἐποίησεν", οὐδὲ καθ᾿ ἕτερόν τι,
εἰ μὴ κατὰ τὸ αἴτιον,
«μ’ αυτόν (τον Υιό) κατασκεύασε το σύμπαν». Ούτε εννοούμε ότι
προηγείται
τουτέστιν ὅτι ὁ
Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐγεννήθη καὶ
οὐχ ὁ Πατὴρ ἐκ τοῦ
σε κάτι άλλο, παρά μόνο στην αιτία· δηλαδή, ο Υιός
γεννήθηκε από τον
Υἱοῦ καὶ ὅτι ὁ
Πατὴρ αἴτιός ἐστι τοῦ Υἱοῦ
φυσικῶς, ὥσπερ οὐκ ἐκ τοῦ
Πατέρα και όχι ο Πατέρας από τον Υιό· ο Πατέρας είναι
αίτιος του Υιού στην
φωτὸς τὸ πῦρ φαμεν
προέρχεσθαι, ἀλλὰ τὸ φῶς μᾶλλον ἐκ
τοῦ πυρός.
ουσία, όπως η φωτιά δεν προέρχεται από το φως, αλλά μάλλον το
φως από τη
φωτιά.
῞Οτε οὖν ἀκούσωμεν
ἀρχὴν καὶ μείζονα τοῦ Υἱοῦ τὸν
Πατέρα, τῷ
Όταν, λοιπόν, ακούσουμε ότι ο Πατέρας είναι η αρχική ουσία του
Υιού και
αἰτίῳ νοήσωμεν.
Καὶ ὥσπερ οὐ λέγομεν ἑτέρας
οὐσίας τὸ πῦρ καὶ
μεγαλύτερός του, ας εννοήσουμε ότι είναι στην αιτία. Και όπως
δεν λέμε ότι
ἑτέρας τὸ φῶς,
οὕτως οὐχ οἷόν τε φάναι ἑτέρας
οὐσίας τὸν Πατέρα
είναι από άλλη ουσία η φωτιά και από άλλη το φως, έτσι δεν είναι
δυνατόν να
καὶ τὸν Υἱὸν
ἑτέρας, ἀλλὰ μιᾶς καὶ τῆς
αὐτῆς. Καὶ καθάπερ φαμὲν
πούμε ότι ο Πατέρας είναι από άλλη ουσία και από άλλη ο Υιός,
αλλά είναι
από τη μία και ίδια ουσία. Και όπως λέμε
διὰ τοῦ ἐξ
αὐτοῦ προερχομένου φωτὸς φαίνειν τὸ
πῦρ καὶ οὐ τιθέμεθα
ότι η φωτιά φωτίζει με το φως που βγαίνει απ’ αυτήν, και δεν
θεωρούμε το
ὄργανον ὑπουργικὸν
εἶναι τοῦ πυρὸς τὸ ἐξ αὐτοῦ
φῶς, δύναμιν δὲ
φως που πηγάζει από τη φωτιά ως υπηρετικό όργανό της, αλλά
μάλλον ως
μᾶλλον φυσικήν, οὕτω
λέγομεν τὸν Πατέρα πάντα, ὅσα ποιεῖ,
φυσική της ιδιότητα, έτσι λέμε ότι ο Πατέρας όλα όσα κάνει, τα
κάνει
διὰ τοῦ μονογενοῦς
αὐτοῦ Υἱοῦ ποιεῖν οὐχ ὡς δι᾿
ὀργάνου
με το μονογενή του Υιό, ο οποίος δεν λειτουργεί ως υπηρετικό
λειτουργικοῦ, ἀλλὰ φυσικῆς
καὶ ἐνυποστάτου δυνάμεως.
όργανο, αλλά ως φυσική και ενυπόστατη δύναμη (του Πατέρα).
Καὶ ὥσπερ λέγομεν τὸ
πῦρ φωτίζειν καὶ πάλιν φαμὲν τὸ φῶς
τοῦ
Και όπως λέμε ότι η φωτιά φωτίζει και ότι το φως της φωτιάς
επίσης φωτίζει,
πυρὸς φωτίζειν, οὕτω
«πάντα, ὅσα ποιεῖ ὁ Πατήρ, ὁμοίως
καὶ ὁ
κατά τον ίδιο τρόπο «όλα, όσα κάνει ο Πατέρας, τα ίδια κάνει και
ο Υιός».
Υἱὸς ποιεῖ».
᾿Αλλὰ τὸ μὲν φῶς οὐκ ἰδίαν
ὑπόστασιν παρὰ τὸ πῦρ
Αλλά, ενώ το φως δεν έχει ιδιαίτερη υπόσταση από τη φωτιά, ο
Υιός
κέκτηται, ὁ δὲ Υἱὸς
τελεία ὑπόστασίς ἐστι τῆς πατρικῆς
ἀχώριστος
αποτελεί τέλεια υπόσταση και είναι αχώριστος από την υπόσταση
του Πατέρα,
ὑποστάσεως, ὡς
ἀνωτέρω παρεστήσαμεν. ᾿Αδύνατον γὰρ
εὑρεθῆναι
όπως το αποδείξαμε παραπάνω. Διότι είναι αδύνατο να βρεθεί στην
κτίση
ἐν τῇ κτίσει
εἰκόνα ἀπαραλλάκτως ἐν ἑαυτῇ
τὸν τρόπον τῆς Ἁγίας
εικόνα που να φανερώνει απαράλλακτα με το περιεχόμενό της την
κατάσταση
Τριάδος παραδεικνύουσαν. Τὸ γὰρ κτιστὸν καὶ
σύνθετον καὶ ῥευστὸν
της Αγίας Τριάδος. Διότι, πώς το κτιστό και σύνθετο, το
μεταβλητό και τρεπτό,
καὶ τρεπτὸν καὶ
περιγραπτὸν καὶ σχῆμα ἔχον καὶ φθαρτόν,
πῶς
το περιορισμένο και σχηματισμένο και φθαρτό, είναι δυνατόν να
φανερώσει
σαφῶς δηλώσει τὴν
πάντων τούτων ἀπηλλαγμένην ὑπερούσιον
θείαν
τη θεία ουσία που είναι απαλλαγμένη απ’ όλα αυτά; Είναι μάλιστα
φανερό
οὐσίαν; Πᾶσα δὲ
ἡ κτίσις δῆλον ὡς τοῖς πλείοσι τούτων
ἐνέχεται καὶ
ότι όλη η κτίση είναι δέσμια στα περισσότερα απ’ αυτά και ότι
στη φύση της
πᾶσα κατὰ τὴν
ἑαυτῆς φύσιν τῇ φθορᾷ ὑπόκειται.
εξουσιάζεται από τη φθορά.
῾Ομοίως πιστεύομεν
καὶ εἰς ἓν Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ
Κύριον καὶ
Πιστεύουμε, επίσης, και στο ένα Άγιο Πνεύμα, το Κύριο και
ζωοποιό,
ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ
Πατρὸς ἐκπορευόμενον καὶ ἐν Υἱῷ
το οποίο εκπορεύεται από τον Πατέρα και αναπαύεται στον
Υιό·
ἀναπαυόμενον, τὸ τῷ
Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ
το προσκυνάμε και το δοξάζουμε μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό
συνδοξαζόμενον ὡς
ὁμοούσιόν τε καὶ συναΐδιον, τὸ τοῦ
Θεοῦ Πνεῦμα,
επειδή είναι ομοούσιο και συναιώνιο. Είναι το Πνεύμα του Θεού,
το ευθές,
τὸ εὐθές, τὸ
ἡγεμονικόν, τὴν πηγὴν τῆς ζωῆς καὶ
τοῦ ἁγιασμοῦ, Θεὸν
που εξουσιάζει το νου, πηγή ζωής και αγιασμού, που συνυπάρχει
και
σὺν Πατρὶ καὶ
Υἱῷ ὑπάρχον καὶ προσαγορευόμενον,
ἄκτιστον,
το επικαλούμαστε μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό· που είναι
άκτιστο, πλήρες,
πλῆρες, δημιουργόν,
παντοκρατορικόν, παντουργόν, παντοδύναμον,
δημιουργικό, κυριαρχικό, πανδημιουργικό, παντοδύναμο και
απειροδύναμο·
ἀπειροδύναμον, δεσπόζον
πάσης τῆς κτίσεως οὐ δεσποζόμενον,
που κυριαρχεί σ’ όλη την κτίση χωρίς να διευθύνεται από κανένα,
γεμίζει
πληροῦν οὐ πληρούμενον,
μετεχόμενον οὐ μετέχον, ἁγιάζον οὐχ
χωρίς να το γεμίζουν, μετέχουν σ’ αυτό και δεν μετέχει το ίδιο,
αγιάζει και
ἁγιαζόμενον, παράκλητον
ὡς τὰς τῶν ὅλων παρακλήσεις δεχόμενον,
δεν αγιάζεται, και παρηγορεί διότι δέχεται τις παρακλήσεις
όλων·
κατὰ πάντα ὅμοιον τῷ
Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ, ἐκ τοῦ Πατρὸς
είναι σ’ όλα όμοιο με τον Πατέρα και τον Υιό, εκπορεύεται από
τον Πατέρα,
ἐκπορευόμενον καὶ δι᾿
Υἱοῦ μεταδιδόμενον καὶ μεταλαμβανόμενον
μεταδίδεται μέσω του Υιού και το δέχεται όλη η κτίση.
ὑπὸ πάσης τῆς
κτίσεως καὶ δι᾿ ἑαυτοῦ κτίζον καὶ
οὐσιοῦν τὰ
Μ’ αυτό δημιουργείται και λαμβάνουν ουσία τα σύμπαντα, τα
αγιάζει
σύμπαντα καὶ ἁγιάζον
καὶ συνέχον, ἐνυπόστατον ἤτοι ἐν
ἰδίᾳ
και τα συγκρατεί· είναι ενυπόστατο, έχει δηλαδή δική του
υπόσταση,
ὑποστάσει ὑπάρχον,
ἀχώριστον καὶ ἀνεκφοίτητον Πατρὸς καὶ
Υἱοῦ
αχώριστο και συνδεδεμένο με τον Πατέρα και τον Υιό· τα έχει
όλα, όσα έχει
καὶ πάντα ἔχον, ὅσα
ἔχει ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱός, πλὴν
τῆς ἀγεννησίας
και ο Πατέρας και ο Υιός, εκτός από την ιδιότητα του αγέννητου
καὶ τῆς γεννήσεως.
και του γεννητού.
῾Ο μὲν γὰρ Πατὴρ
ἀναίτιος καὶ ἀγέννητος –οὐ γὰρ
ἔκ τινος· ἐξ
Διότι ο Πατέρας είναι αναίτιος και αγέννητος, επειδή δεν προήλθε
από
ἑαυτοῦ γάρ τὸ εἶναι
ἔχει, οὐδέ τι τῶν ὅσα περ ἐξ ἑτέρου
ἔχει, αὐτὸς δὲ
κανέναν· έχει την ύπαρξη από
τον εαυτό του και, ό,τι έχει, δεν το έχει από
μᾶλλόν ἐστιν
ἀρχὴ καὶ αἰτία τοῦ εἶναι καὶ
τοῦ πῶς εἶναι φυσικῶς τοῖς
άλλον· αυτός μάλιστα είναι η αρχή και η αιτία της φυσικής
υπάρξεως όλων
πᾶσιν. ῾Ο δὲ
Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννητῶς· τὸ
δὲ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καὶ
των όντων. Ο Υιός πάλι προέρχεται με γέννηση από τον
Πατέρα· και το Άγιο
αὐτὸ μὲν ἐκ τοῦ
Πατρός, ἀλλ᾿ οὐ γεννητῶς ἀλλ᾿
ἐκπορευτῶς. Καὶ ὅτι
Πνεύμα πάλι από τον Πατέρα, όχι όμως με γέννηση αλλά με
εκπόρευση. Ήδη
μὲν ἔστι διαφορὰ
γεννήσεως καὶ ἐκπορεύσεως, μεμαθήκαμεν·
τίς δὲ
μάθαμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ γεννήσεως και
εκπορεύσεως· ποιός όμως
ὁ τρόπος τῆς
διαφορᾶς, οὐδαμῶς. ῞Αμα δὲ καὶ ἡ
Υἱοῦ ἐκ τοῦ Πατρὸς
είναι ακριβώς ο τρόπος της διαφοράς, δεν το ξέρουμε καθόλου. Το
ίδιο δεν
γέννησις, καὶ ἡ τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ἐκπόρευσις.
γνωρίζουμε τί είδους είναι η γέννηση του Υιού από τον Πατέρα και
τί
η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος.
Πάντα οὖν, ὅσα ἔχει
ὁ Υἱός, καὶ τὸ Πνεῦμα ἐκ τοῦ
Πατρὸς ἔχει καὶ
Όλα, λοιπόν, όσα έχει ο Υιός, τα έχει και το Πνεύμα από τον
Πατέρα· έχει και
αὐτὸ τὸ εἶναι.
Καὶ εἰ μὴ ὁ Πατήρ ἐστιν, οὐδὲ
ὁ Υἱός ἐστιν οὐδὲ τὸ
την ίδια την ύπαρξη. Κι αν δεν υπάρχει ο Πατέρας, δεν υπάρχει
ούτε ο Υιός
Πνεῦμα. Καὶ εἰ μὴ
ὁ Πατὴρ ἔχει τι, οὐδὲ ὁ Υἱὸς
ἔχει, οὐδὲ τὸ Πνεῦμα.
ούτε και το Πνεύμα. Κι αν ο Πατέρας δεν έχει κάτι, δεν το έχει
ούτε ο Υιός,
Καὶ διὰ τὸν Πατέρα,
τουτέστιν διὰ τὸ εἶναι τὸν Πατέρα,
ἔστιν ὁ Υἱὸς
ούτε και το Πνεύμα. Και εξαιτίας του Πατέρα, επειδή δηλαδή
υπάρχει ο Πατέρας,
καὶ τὸ Πνεῦμα. Καὶ
διὰ τὸν Πατέρα ἔχει ὁ Υἱὸς καὶ
τὸ Πνεῦμα πάντα,
υπάρχουν ο Υιός και το Πνεύμα. Και εξαιτίας του Πατέρα ο Υιός
και το Πνεύμα
ἃ ἔχει, τουτέστι διὰ
τὸ τὸν Πατέρα ἔχειν αὐτά, πλὴν
τῆς ἀγεννησίας
έχουν όλα όσα έχουν· δηλαδή τα έχουν, επειδή τα έχει ο
Πατέρας, εκτός από την
καὶ τῆς γεννήσεως καὶ
τῆς ἐκπορεύσεως. Ἐν ταύταις γὰρ
μόναις ταῖς
ιδιότητα της αγεννησίας, της γεννήσεως και της εκπορεύσεως.
Διότι, οι άγιες
ὑποστατικαῖς ἰδιότησι
διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ἅγιαι τρεῖς
ὑποστάσεις
τρεις υποστάσεις διαφέρουν μεταξύ τους μόνον σ’ αυτές τις
υποστατικές
οὐκ οὐσίᾳ, τῷ
δὲ χαρακτηριστικῷ τῆς οἰκείας
ὑποστάσεως ἀδιαιρέτως
ιδιότητες· δεν διαφέρουν στην ουσία, αλλά διαιρούνται
αχώριστα από την
διαιρούμεναι.
ιδιαιτερότητα της καθεμιάς υποστάσεως.
Φαμὲν δὲ ἕκαστον τῶν
τριῶν τελείαν ἔχειν ὑπόστασιν, ἵνα μὴ
ἐκ τριῶν
Ισχυριζόμαστε, επίσης, ότι καθένα από τα τρία πρόσωπα έχει
τέλεια υπόσταση,
ἀτελῶν μίαν σύνθετον
φύσιν τελείαν γνωρίσωμεν, ἀλλ᾿ ἐν
τρισὶ
για να μη δεχθούμε ως τέλεια μια σύνθετη φύση που αποτελείται
από τρεις
τελείαις ὑποστάσεσι
μίαν ἁπλῆν οὐσίαν, ὑπερτελῆ καὶ
προτέλειον·
ατελείς υποστάσεις· αλλά να γνωρίσουμε στις τρεις τέλειες
υποστάσεις μία απλή
ουσία με άπειρη και προαιώνια τελειότητα.
πᾶν γὰρ ἐξ
ἀτελῶν συγκείμενον σύνθετον πάντως
ἐστίν, ἐκ δὲ τελείων
Διότι, καθετί που αποτελείται από ατελή μέρη είναι οπωσδήποτε
σύνθετο, ενώ
ὑποστάσεων, ἀδύνατον
σύνθεσιν γενέσθαι. ῞Οθεν οὐδὲ λέγομεν
τὸ εἶδος
είναι αδύνατο να γίνει σύνθεση από τέλειες υποστάσεις. Γι’ αυτό
λέμε ότι η
ἐξ ὑποστάσεων,
ἀλλ᾿ ἐν ὑποστάσεσιν. ᾿Ατελῶν δὲ
εἴπομεν τῶν μὴ
ουσία δεν αποτελείται από υποστάσεις αλλά υπάρχει σε υποστάσεις.
Και
σῳζόντων τὸ εἶδος
τοῦ ἐξ αὐτῶν ἀποτελουμένου πράγματος.
Λίθος
ονομάσαμε ατελή αυτά που δεν διατηρούν τη μορφή του αντικειμένου
που
μὲν γὰρ καὶ ξύλον
καὶ σίδηρος, ἕκαστον καθ᾿ ἑαυτὸ
τέλειόν ἐστι κατὰ
αποτελείται απ’ αυτά. Η πέτρα, για παράδειγμα, το ξύλο, το
σίδερο, το καθένα
τὴν ἰδίαν φύσιν,
πρὸς δὲ τὸ ἐξ αὐτῶν
ἀποτελούμενον οἴκημα ἀτελὲς
είναι ξεχωριστά τέλειο στην ιδιαίτερη φύση του· όσον αφορά
όμως το σπίτι
ἕκαστον αὐτῶν
ὑπάρχει· οὐδὲ γάρ ἐστιν ἕκαστον
αὐτῶν καθ᾿ ἑαυτὸ
που χτίζεται απ’ αυτά, το καθένα είναι ατελές· διότι κανένα
απ’ αυτά από μόνο
οἶκος.
του δεν είναι σπίτι.
Τελείας μὲν οὖν τὰς
ὑποστάσεις φαμέν, ἵνα μὴ σύνθεσιν
ἐπὶ τῆς θείας
Λέμε, λοιπόν, ότι οι υποστάσεις είναι τέλειες, για να μη
νομίσουμε ότι η θεία
νοήσωμεν φύσεως·
"σύνθεσις γὰρ ἀρχὴ διαστάσεως".
Καὶ πάλιν ἐν
φύση είναι σύνθετη· «διότι η σύνθεση αποτελεί αιτία
διαχωρισμού». Και πάλι
ἀλλήλαις τὰς τρεῖς
ὑποστάσεις λέγομεν, ἵνα μὴ πλῆθος καὶ
δῆμον θεῶν
λέμε ότι οι τρεις υποστάσεις αλληλοϋπάρχουν, για να μη εισάγουμε
πλήθος
εἰσαγάγωμεν. Διὰ μὲν
τῶν τριῶν ὑποστάσεων τὸ ἀσύνθετον
καὶ
και όμιλο θεών. Με τις τρεις υποστάσεις εννοούμε το ασύνθετο και
ασύγχυτο,
ἀσύγχυτον, διὰ δὲ
τοῦ ὁμοουσίου καὶ ἐν ἀλλήλαις
εἶναι τὰς ὑποστάσεις
ενώ με το ομοούσιο και την αλληλοΰπαρξη των υποστάσεων και την
καὶ τῆς ταυτότητος
τοῦ θελήματός τε καὶ τῆς ἐνεργείας
καὶ τῆς
ταύτιση του θελήματος, της ενέργειας, της δυνάμεως,
δυνάμεως καὶ τῆς
ἐξουσίας καὶ τῆς κινήσεως, ἵν᾿
οὕτως εἴπω,
της εξουσίας και της κινήσεως, για να το πως έτσι, γνωρίζουμε
τὸ ἀδιαίρετον καὶ
τὸ εἶναι ἕνα Θεὸν γνωρίζομεν. Εἷς γὰρ
ὄντως Θεὸς
ότι ο Θεός είναι αδιαίρετος και ένας. Ο Θεός πράγματι είναι
ένας,
ὁ Θεὸς καὶ ὁ
Λόγος καὶ τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ.
ο Θεός Πατέρας, ο Λόγος και το Πνεύμα του.
Χρὴ δὲ εἰδέναι,
ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ πράγματι
θεωρεῖσθαι καὶ ἄλλο τὸ
Και πρέπει κανείς να γνωρίζει ότι άλλο πράγμα είναι η πραγματική
θεώρηση,
λόγῳ καὶ
ἐπινοίᾳ. ᾿Επὶ μὲν οὖν πάντων
τῶν κτισμάτων ἡ μὲν τῶν
και άλλο θεώρηση με τη λογική και το νου. Στην περίπτωση των
ὑποστάσεων διαίρεσις
πράγματι θεωρεῖται· πράγματι γὰρ ὁ
Πέτρος
δημιουργημάτων, η διάκριση των υποστάσεων νοείται
πραγματικά· διότι
τοῦ
Παύλου κεχωρισμένος θεωρεῖται. ῾Η δὲ
κοινότης καὶ ἡ συνάφεια
ο Πέτρος είναι στην πραγματικότητα ξεχωριστός από τον Παύλο.
Αλλά, τα
καὶ τὸ ἓν λόγῳ
καὶ ἐπινοίᾳ θεωρεῖται. Νοοῦμεν γὰρ
τῷ νῷ, ὅτι
κοινά γνωρίσματα και η συγγένεια νοούνται με τη λογική και την
αντίληψη.
ὁ Πέτρος καὶ ὁ Παῦλος τῆς αὐτῆς
εἰσι φύσεως καὶ κοινὴν μίαν ἔχουσι
Διότι με το νου αντιλαμβανόμαστε ότι ο Πέτρος και ο Παύλος έχουν
την ίδια,
φύσιν· ἕκαστος γὰρ
αὐτῶν ζῷόν ἐστι λογικὸν θνητόν,
καὶ ἕκαστος
μία και κοινή φύση. Ο καθένας τους είναι θνητή λογική ύπαρξη και
έχει σάρκα
σάρξ ἐστιν ἐμψυχωμένη
ψυχῇ λογικῇ τε καὶ νοερᾷ. Αὕτη οὖν ἡ
κοινὴ
με ψυχή, που διαθέτει λογική και νου. Αυτή η κοινή φύση μπορεί
να γίνει
φύσις τῷ λόγῳ ἐστὶ
θεωρητή.
αντιληπτή με τη λογική.
Οὐδὲ γὰρ αἱ
ὑποστάσεις ἐν ἀλλήλαις εἰσίν·
ἰδίᾳ δὲ ἑκάστη καὶ
Και ούτε οι υποστάσεις αλληλοϋπάρχουν. Διότι, η καθεμιά
υφίσταται
ἀναμέρος, ἤγουν καθ᾿
ἑαυτὴν κεχώρισται, πλεῖστα τὰ
ιδιαιτέρως και χωριστά· υπάρχει, δηλαδή, μόνη της, και
είναι πάρα πολλά
διαιροῦντα αὐτὴν ἐκ
τῆς ἑτέρας ἔχουσα· καὶ γὰρ καὶ
τόπῳ
αυτά που την διακρίνουν από την άλλη. Διαφέρουν μάλιστα στην
διεστήκασι καὶ χρόνῳ
διαφέρουσι καὶ γνώμῃ μερίζονται καὶ
ἰσχύι
απόσταση και στο χρόνο· ξεχωρίζουν επίσης, στη γνώμη, τη
δύναμη και
καὶ μορφῇ, ἤγουν
σχήματι καὶ ἕξει καὶ κράσει καὶ
ἀξίᾳ καὶ
τη μορφή, δηλαδή στο σχήμα, τις συνήθειες, την ιδιοσυγκρασία,
την
ἐπιτηδεύματι καὶ πᾶσι
τοῖς χαρακτηριστικοῖς ἰδιώμασι· πλέον
δὲ
αξία, το επάγγελμα και όλες τις ιδιότητες του χαρακτήρα.
Περισσότερο
πάντων τῷ μὴ ἐν
ἀλλήλαις ἀλλὰ κεχωρισμένως εἶναι.
῞Οθεν καὶ
όμως απ’ όλα διαφέρουν στο ότι ζουν χωριστά και όχι μαζί. Γι’
αυτό και
δύο καὶ τρεῖς
ἄνθρωποι λέγονται καὶ πολλοί.
λέμε, δύο, τρεις και πολλοί άνθρωποι.
Τοῦτο δὲ καὶ
ἐπὶ πάσης ἔστιν ἰδεῖν τῆς
κτίσεως. ᾿Επὶ δὲ τῆς Ἁγίας
Και αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε σ’ όλα τα κτίσματα. Αλλά,
στην
καὶ ὑπερουσίου καὶ
πάντων ἐπέκεινα καὶ ἀλήπτου Τριάδος
τὸ
Αγία, υπερούσια, υπερβατική και ακατάληπτη Τριάδα παρατηρούμε το
ἀνάπαλιν. ᾿Εκεῖ
γὰρ τὸ μὲν κοινὸν καὶ ἓν πράγματι
θεωρεῖται διά τε
αντίθετο. Διότι εκεί η κοινωνία και η ενότητα νοούνται
πραγματικά,
τὸ συναΐδιον καὶ τὸ
ταυτὸν τῆς οὐσίας καὶ τῆς
ἐνεργείας καὶ τοῦ
επειδή υπάρχει το συναΐδιο, η ταυτότητα της ουσίας, της ενέργειας
και
θελήματος καὶ τὴν τῆς
γνώμης σύμπνοιαν τήν τε τῆς ἐξουσίας
καὶ τῆς
θελήσεως, η συμφωνία της γνώμης, η ταύτιση της εξουσίας, της
δυνάμεως
δυνάμεως καὶ τῆς
ἀγαθότητος ταυτότητα –οὐκ εἶπον
ὁμοιότητα,
και της καλωσύνης και η ενιαία εκδήλωση της κινήσεως· ας
προσέξουμε,
ἀλλὰ ταυτότητα– καὶ
τὸ ἓν ἔξαλμα τῆς κινήσεως· μία
γὰρ οὐσία,
δεν είπα ομοιότητα αλλά (απόλυτη) ταύτιση. Διότι είναι μία
ουσία, μία
μία ἀγαθότης, μία
δύναμις, μία θέλησις, μία ἐνέργεια,
μία ἐξουσία,
αγαθότητα, μία δύναμη, μία θέληση, μία ενέργεια, μία
εξουσία· είναι μία
μία καὶ ἡ αὐτὴ
οὐ τρεῖς ὅμοιαι ἀλλήλαις, ἀλλὰ
μία καὶ ἡ αὐτὴ κίνησις
και η ίδια κίνηση των τριών υποστάσεων, και όχι τρεις όμοιες
μεταξύ τους.
τῶν τριῶν ὑποστάσεων.
῝Εν γὰρ ἕκαστον αὐτῶν
ἔχει πρὸς τὸ ἕτερον οὐχ ἧττον ἢ
πρὸς ἑαυτόν,
Διότι η καθεμία (υπόσταση) απ’ αυτές σχετίζεται με την άλλη όχι
λιγότερο απ’
τουτέστιν ὅτι κατὰ
πάντα ἕν εἰσιν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ
Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον
ότι με τον εαυτό της· δηλαδή, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο
Πνεύμα είναι ένα
Πνεῦμα πλὴν τῆς
ἀγεννησίας καὶ τῆς γεννήσεως καὶ τῆς
ἐκπορεύσεως·
σε όλα, εκτός από την αγεννησία, τη γέννηση και την
εκπόρευση· η διαίρεση
ἐπινοίᾳ δὲ τὸ
διῃρημένον. ῞Ενα γὰρ Θεὸν γινώσκομεν,
ἐν μόναις δὲ
όμως θεωρείται με το νου. Διότι γνωρίζουμε ένα Θεό· και
μόνο στις
ταῖς ἰδιότησι τῆς τε
πατρότητος καὶ τῆς υἱότητος καὶ τῆς
ιδιότητες της πατρότητος, της υιότητος και της εκπορεύσεως
εννοούμε
ἐκπορεύσεως κατά τε
τὸ αἴτιον καὶ αἰτιατὸν καὶ τὸ
τέλειον τῆς
τη διαφορά σχετικά με την αιτία, το αποτέλεσμα και την
τελειότητα της
ὑποστάσεως, ἤτοι τὸν
τῆς ὑπάρξεως τρόπον τὴν διαφορὰν
ἐννοοῦμεν.
υποστάσεως, δηλαδή όσον αφορά στον τρόπο της υπάρξεως.
Οὔτε γὰρ τοπικὴν
διάστασιν ὡς ἐφ᾿ ἡμῶν δυνάμεθα
ἐπὶ τῆς
Διότι δεν μπορούμε να λέμε ότι ισχύει για τον απερίγραπτο Θεό
τοπική
ἀπεριγράπτου λέγειν
θεότητος–ἐν ἀλλήλαις γὰρ αἱ
ὑποστάσεις εἰσίν,
απομάκρυνση όπως γίνεται σε μας –εφόσον οι υποστάσεις
αλληλοϋπάρχουν,
οὐχ ὥστε συγχεῖσθαι,
ἀλλ᾿ ὥστε ἔχεσθαι κατὰ τὸν τοῦ
Κυρίου λόγον·
όχι για να συγχέονται, αλλά για ανήκει η μία στην άλλη, σύμφωνα
με τα λόγια
"᾿Εγὼ ἐν τῷ
Πατρί, καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί",
φήσαντος οὔτε θελήματος
του Κυρίου, που είπε: «Εγώ υπάρχω με τον Πατέρα, και ο Πατέρας
με μένα»·
διαφορὰν ἢ γνώμης ἢ
ἐνεργείας ἢ δυνάμεως ἤ τινος ἑτέρου,
ἅτινα τὴν
ούτε μπορούμε να μιλάμε για διαφορά θελήσεως ή γνώμης ή
ενέργειας ή
πραγματικὴν καὶ δι᾿
ὅλου ἐν ἡμῖν γεννῶσι διαίρεσιν.
δυνάμεως ή κάποιου άλλου, τα οποία προξενούν γενικά σε μας την
πραγματική
διαίρεση.
Διὸ οὐδὲ τρεῖς Θεοὺς
λέγομεν τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν
καὶ τὸ Ἅγιον
Γι’ αυτό και δεν κάνουμε λόγο για τρεις θεούς, για τον Πατέρα,
τον Υιό και
Πνεῦμα, ἕνα δὲ μᾶλλον
Θεόν, τὴν Ἁγίαν Τριάδα, εἰς ἓν
αἴτιον Υἱοῦ καὶ
το Άγιο Πνεύμα, αλλά κυρίως για ένα Θεό, την Αγία Τριάδα, επειδή
ο Υιός
Πνεύματος ἀναφερομένων,
οὐ συντιθεμένων οὐδὲ συναλειφομένων
και το Πνεύμα αναφέρονται σε ένα αίτιο· δεν συνθέτουν ούτε
συγχωνεύονται,
κατὰ τὴν Σαβελλίου
συναίρεσιν –ἑνοῦνται γάρ, ὡς ἔφημεν,
οὐχ ὥστε
σύμφωνα με τη διδασκαλία του Σαβέλλιου για συνένωση –διότι, όπως
είπαμε,
συγχεῖσθαι, ἀλλ᾿ ὥστε
ἔχεσθαι ἀλλήλων· καὶ τὴν ἐν
ἀλλήλαις
ενώνονται όχι για να συγχέονται, αλλά να αλληλοϋπάρχουν·
και έχουν την
περιχώρησιν ἔχουσι δίχα
πάσης συναλοιφῆς καὶ συμφύρσεως– οὐδὲ
αλληλοπεριχώρηση χωρίς καμιά συγχώνευση ή ανάμειξη–· ούτε
βγαίνουν
ἐξισταμένων ἢ κατ᾿
οὐσίαν τεμνομένων κατὰ τὴν ᾿Αρείου
διαίρεσιν.
έξω από την ουσία τους ούτε χωρίζονται, σύμφωνα με τη διαίρεση
της διδαχής
᾿Αμέριστος γὰρ ἐν
μεμερισμένοις, εἰ δεῖ συντόμως εἰπεῖν,
ἡ θεότης καὶ
του Αρείου. Διότι, αν πρέπει να το πω με συντομία, η θεότητα –αν
και
οἷον ἐν ἡλίοις
τρισὶν ἐχομένοις ἀλλήλων καὶ
ἀδιαστάτοις οὖσι μία τοῦ
χωρισμένη σε μέρη–είναι αδιαίρετη, σαν μια σύνθεση και συνένωση
του φωτός
φωτὸς σύγκρασίς τε καὶ
συνάφεια.
σε τρεις ήλιους ενωμένους και αχώριστους μεταξύ τους.
῞Οταν μὲν οὖν πρὸς
τὴν θεότητα βλέψωμεν καὶ τὴν πρώτην
αἰτίαν
Όταν, λοιπόν, για να το πω έτσι, στρέψουμε την προσοχή μας στη
θεότητα,
καὶ τὴν μοναρχίαν καὶ
τὸ ἓν καὶ ταὐτὸν τῆς θεότητος, ἵν᾿
οὕτως εἴπω,
στην πρώτη αιτία και μοναδική αρχή,
στην ενότητα και ταυτότητα της
κίνημά τε καὶ βούλημα
καὶ τὴν τῆς οὐσίας καὶ δυνάμεως
καὶ ἐνεργείας
θεότητος, στην κίνηση, τη βούληση και την ταυτότητα της ουσίας,
της
καὶ κυριότητος ταυτότητα,
ἓν ἡμῖν τὸ φανταζόμενον. ῞Οταν δὲ
πρὸς
δυνάμεως, της ενέργειας και εξουσίας, ένα γίνεται αντιληπτό από
τη φαντασία
τὰ ἐν οἷς ἡ
θεότης, ἤ, τό γε ἀκριβέστερον εἰπεῖν,
ἃ ἡ θεότης καὶ τὰ ἐκ
μας. Όταν πάλι στρέψουμε την προσοχή σ’ αυτά που υπάρχει η
θεότητα, ή, για
τῆς πρώτης αἰτίας
ἀχρόνως ἐκεῖθεν ὄντα καὶ
ὁμοδόξως καὶ
να το πω με μεγαλύτερη ακρίβεια, σ’ αυτά που αποτελούν τη
θεότητα και σ’
αυτά που προήλθαν από την πρώτη αιτία προαιωνίως, με κοινή
συμφωνία και
ἀδιαστάτως, τουτέστι
τὰς ὑποστάσεις τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ
Πνεύματος,
χωρίς διαίρεση, εννοώ δηλαδή τις υποστάσεις του Υιού και του
Πνεύματος,
τρία τὰ προσκυνούμενα.
τότε τρία είναι αυτά που προσκυνάμε.
Εἷς Πατὴρ ὁ Πατὴρ
καὶ ἄναρχος, τουτέστιν ἀναίτιος· οὐ
γὰρ ἔκ τινος.
Ένας είναι ο Πατέρας, ο Πατέρας που είναι άναρχος, δηλαδή χωρίς
αιτία· διότι
Εἷς Υἱὸς ὁ
Υἱὸς καὶ οὐκ ἄναρχος, τουτέστιν οὐκ
ἀναίτιος· ἐκ τοῦ
δεν τον δημιούργησε κάποιος. Ένας είναι ο Υιός, ο
Υιός που δεν είναι χωρίς
Πατρὸς γάρ. Εἰ δὲ
τὴν ἀπὸ χρόνου λάβοις ἀρχήν,
καὶ ἄναρχος·
αρχή, δηλαδή έχει αιτία· διότι προέρχεται από τον Πατέρα.
Αν όμως
υπολογίσεις την αρχή με την έναρξη του χρόνου, τότε είναι και
άναρχος·
ποιητὴς γὰρ χρόνων
οὐχ ὑπὸ χρόνον. ῝Εν Πνεῦμα τό Ἅγιον
Πνεῦμα,
διότι αυτός δημιούργησε το χρόνο, και δεν υπόκειται στο χρόνο.
Ένα είναι
προϊὸν μὲν ἐκ τοῦ
Πατρός, οὐχ υἱϊκῶς δὲ ἀλλ᾿
ἐκπορευτῶς· οὔτε τοῦ
το Πνεύμα, το Άγιο Πνεύμα, που προέρχεται από τον Πατέρα, όχι ως
υιός αλλά
Πατρὸς ἐκστάντος τῆς
ἀγεννησίας, διότι γεγέννηκεν, οὔτε τοῦ
Υἱοῦ
εκπορευόμενο. Ούτε ο Πατέρας χάνει την αγεννησία επειδή γέννησε,
ούτε ο
τῆς γεννήσεως, ὅτι ἐκ
τοῦ ἀγεννήτου· πῶς γάρ; Οὔτε τοῦ
Πνεύματος
Υιός χάνει τη γέννηση επειδή προέρχεται από τον αγέννητο. Πώς
είναι
ἢ εἰς Πατέρα
μεταπίπτοντος ἢ εἰς Υἱόν, ὅτι
ἐκπεπόρευται καὶ ὅτι
δυνατόν να γίνει αυτό; Ούτε το Πνεύμα μεταβάλλεται σε Πατέρα ή
σε Υιό,
Θεός· ἡ γὰρ
ἰδιότης ἀκίνητος. ῍Η πῶς ἂν
ἰδιότης μένοι, κινουμένη καὶ
επειδή εκπορεύεται και είναι Θεός· διότι η ιδιότητα μένει
σταθερή. Και πώς θα
μεταπίπτουσα; εἰ γὰρ
Υἱὸς ὁ Πατήρ, οὐ Πατὴρ κυρίως·
εἷς γὰρ
μείνει σταθερή η ιδιότητα, όταν κινείται και μεταβάλλεται;
Διότι, εάν ο
κυρίως Πατήρ. Καὶ εἰ
Πατὴρ ὁ Υἱός, οὐ κυρίως
Υἱός· εἷς γὰρ κυρίως
Πατέρας είναι Υιός, δεν είναι κυριολεκτικά Πατέρας. Κι αν ο Υιός
είναι
Υἱὸς καὶ ἓν Πνεῦμα
Ἅγιον.
Πατέρας, δεν είναι κυριολεκτικά Υιός· επειδή ένας είναι
στην κυριολεξία
ο Υιός και ένα το Άγιο Πνεύμα.
Χρὴ γινώσκειν, ὅτι
τὸν Πατέρα οὐ λέγομεν ἔκ τινος·
λέγομεν δὲ αὐτὸν
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι για τον Πατέρα λέμε ότι δεν γεννήθηκε
από κάποιον·
τοῦ Υἱοῦ Πατέρα.
Τὸν δὲ Υἱὸν οὐ λέγομεν αἴτιον
οὐδὲ Πατέρα·
λέμε όμως ότι αυτός είναι ο Πατέρας του Υιού. Για τον Υιό λέμε
ότι δεν
λέγομεν δὲ αὐτὸν
καὶ ἐκ τοῦ Πατρὸς καὶ Υἱὸν τοῦ
Πατρός. Τὸ δὲ
είναι ούτε ο αίτιος ούτε Πατέρας· λέμε ότι προέρχεται από
τον Πατέρα και
Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καὶ
ἐκ τοῦ Πατρὸς λέγομεν καὶ Πνεῦμα
Πατρὸς
είναι Υιός του Πατέρα. Και για το Άγιο Πνεύμα πάλι λέμε ότι
προέρχεται από
ὀνομάζομεν. Ἐκ τοῦ
Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα οὐ λέγομεν.
Πνεῦμα δὲ Υἱοῦ
τον Πατέρα και το καλούμε Πνεύμα του Πατέρα. Και δεν λέμε ότι το
Πνεύμα
ὀνομάζομεν· "εἴ
τις γὰρ Πνεῦμα
Χριστοῦ οὐκ ἔχει", φησὶν ὁ
θεῖος
προέρχεται από τον Υιό· το ονομάζουμε Πνεύμα του Υιού·
λέει ο θείος
ἀπόστολος, "οὗτος
οὐκ ἔστιν αὐτοῦ". Καὶ δι᾿
Υἱοῦ πεφανερῶσθαι
απόστολος: «εάν κάποιος δεν έχει το Πνεύμα του Χριστού, αυτός
δεν ανήκει
καὶ μεταδίδοσθαι ἡμῖν
ὁμολογοῦμεν· "Ἔνεφύσησε" γὰρ,
φησί, καὶ εἶπε
σ’ αυτόν». Ομολογούμε ότι με τον Υιό μας φανερώθηκε και
μεταδόθηκε. Λέει
τοῖς μαθηταῖς
αὐτοῦ· "Λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον"·
ὥσπερ ἐκ τοῦ ἡλίου
ότι «Φύσησε» και είπε στους μαθητές του: «Λάβετε το Άγιο
Πνεύμα». Όπως
μὲν ἥ τε ἀκτὶς
καὶ ἡ ἔλλαμψις –αὐτὸς γάρ ἐστιν
ἡ πηγὴ τῆς τε ἀκτῖνος
ακριβώς η ακτίνα και η λάμψη προέρχονται από τον ήλιο –διότι
αυτός είναι η
καὶ τῆς ἐλλάμψεως–,
διὰ δὲ τῆς ἀκτῖνος ἡ ἔλλαμψις
ἡμῖν μεταδίδοται
πηγή της ακτίνας και της λάμψεως–, και με την ακτίνα μας
μεταδίδεται η λάμψη
καὶ αὕτη ἐστὶν
ἡ φωτίζουσα ἡμᾶς καὶ μετεχομένη
ὑφ᾿ ἡμῶν. Τὸν δὲ
και αυτή είναι που μας φωτίζει και στην οποία μετέχουμε. Για τον
Υιό, βέβαια,
Υἱὸν οὔτε τοῦ
Πνεύματος λέγομεν οὔτε μὴν ἐκ τοῦ
Πνεύματος.
ούτε λέμε ότι είναι Υιός του Πνεύματος ούτε γεννήθηκε από το
Πνεύμα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Περὶ τῶν ἐπὶ Θεοῦ
λεγομένων.
Γι’ αυτά που λέγονται
για το Θεό.
Τὸ θεῖον ἁπλοῦν ἐστι καὶ
ἀσύνθετον. Τὸ δὲ ἐκ πολλῶν καὶ
διαφόρων
Το θείο είναι απλό
και ασύνθετο. Ενώ αυτό που αποτελείται από πολλά και
συγκείμενον σύνθετόν ἐστιν. Εἰ
οὖν τὸ ἄκτιστον καὶ ἄναρχον καὶ
διάφορα στοιχεία
είναι σύνθετο. Εάν όμως θεωρήσουμε το άκτιστο, το
ἀσώματον καὶ ἀθάνατον καὶ
αἰώνιον καὶ ἀγαθὸν καὶ δημιουργικὸν
άναρχο, το ασώματο,
το αθάνατο, το αιώνιο, το αγαθό, το δημιουργικό και
καὶ τὰ τοιαῦτα οὐσιώδεις
διαφορὰς εἴπομεν ἐπὶ Θεοῦ ἐκ τοσούτων
τα παρόμοια ως
ουσιαστικές διαφορές για το Θεό, εφόσον αποτελείται από
συγκείμενον, οὐχ ἁπλοῦν ἔσται,
ἀλλὰ σύνθετον, ὅπερ ἐσχάτης
τόσα πολλά στοιχεία,
δεν θα είναι απλός αλλά σύνθετος, πράγμα που συνιστά
ἀσεβείας ἐστίν. Χρὴ τοίνυν ἕκαστον
τῶν ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων οὐ τί
τη μεγαλύτερη
ασέβεια. Γι’ αυτό πρέπει να θεωρούμε ότι καθετί που λέγεται
κατ᾿ οὐσίαν ἐστί σημαίνειν
οἴεσθαι, ἀλλ᾿ ἤ, τί οὐκ ἔστι,
δηλοῦν ἢ
για το Θεό δεν
δηλώνει τί είναι κατ’ ουσία ο Θεός, αλλά ή δείχνει τί δεν είναι,
σχέσιν τινὰ πρός τι τῶν
ἀντιδιαστελλομένων ἤ τι τῶν παρεπομένων
ή δηλώνει κάποια
σχέση με κάτι αντίθετο, ή φανερώνει κάτι παρεπόμενο της
τῇ φύσει ἢ ἐνέργειαν.
φύσεως, ή δείχνει
κάποια ενέργεια.
Δοκεῖ μὲν οὖν κυριώτερον πάντων
τῶν ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων
Φαίνεται, λοιπόν, ότι
το κυριότερο απ’ όλα τα λεγόμενα ονόματα για το Θεό
ὀνομάτων εἶναι ὁ ὤν, καθὼς
αὐτὸς χρηματίζων τῷ Μωσεῖ ἐπὶ
τοῦ
είναι το όνομα
"ο Ων", όπως το λέει ο ίδιος τη στιγμή που αποκρίνεται
ὄρους φησίν· "Εἶπον τοῖς
υἱοῖς ᾿Ισραήλ· ῾Ο ὢν
ἀπέσταλκέ με". ῞Ολον
στο Μωϋσή πάνω στο
βουνό: «Είπα στα παιδιά του Ισραήλ· μ’ έστειλε ο Ων».
γὰρ ἐν ἑαυτῷ συλλαβὼν ἔχει
τὸ εἶναι οἷόν τι πέλαγος οὐσίας
Διότι περιέκλεισε
στον εαυτό του να έχει όλη την ύπαρξη, σαν κάποιο
ἄπειρον καὶ ἀόριστον. Ὡς δέ
ὁ ἅγιος Διονύσιος φησίν, ὁ ἀγαθός. Οὐ
άπειρο και απεριόριστο
πέλαγος υπάρξεως. Και όπως λέει ο άγιος Διονύσιος,
γάρ ἔστιν ἐπί Θεοῦ εἰπεῖν,
πρῶτον τό εἶναι, καί τότε τό ἀγαθόν.
το όνομα
"αγαθός". Διότι δεν επιτρέπεται να πούμε για το Θεό ότι πρώτα
Δεύτερον δὲ τὸ Θεὸς ὄνομα, ὃ
λέγεται ἢ ἐκ τοῦ θέειν καὶ περιέπειν
τὰ
υπάρχει και έπειτα
είναι αγαθός. Δεύτερο όνομα είναι το "Θεός", το οποίο
σύμπαντα ἢ ἐκ τοῦ αἴθειν ὅ
ἐστι καίειν –"ὁ γὰρ Θεὸς πῦρ
προέρχεται ή από τη
λέξη "θέειν"(=τρέχει), διότι περιτρέχει τα σύμπαντα, ή
καταναλίσκον" πᾶσαν κακίαν
ἐστίν– ἢ ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι τὰ
πάντα·
από τη λέξη
"αίθειν", που σημαίει καίει –«διότι ο Θεός είναι φωτιά που όλα
τα καίει», και μαζί
κάθε κακία–, ή προέρχεται από τη φράση "βλέπει τα πάντα"·
ἀλάθητος γάρ ἐστι καὶ πάντων
ἐπόπτης. ᾿Εθεάσατο γὰρ "τὰ πάντα
διότι είναι αλάθητος
και όλα τα εποπτεύει. Διότι τα είδε «όλα προτού να
πρὶν γενέσεως αὐτῶν"
ἀχρόνως ἐννοήσας καὶ ἕκαστον κατὰ
τὴν
γίνουν», αφού τα είχε
προαιώνια στο νου του· και το καθετί δημιουργήθηκε
θελητικὴν αὐτοῦ ἄχρονον ἔννοιαν,
ἥτις ἐστὶ προορισμὸς καὶ εἰκὼν
στον καθορισμένο
χρόνο, σύμφωνα με το προαιώνιο σχέδιο της θελήσεώς του,
καὶ παράδειγμα, ἐν τῷ
προορισθέντι, καιρῷ γίνεται.
το οποίο περιλαμβάνει
τον προορισμό, την εικόνα και το παράδειγμα.
Τὸ μὲν οὖν πρότερον αὐτοῦ
τοῦ εἶναι παραστατικόν ἐστι καὶ τοῦ
Το πρώτο, λοιπόν,
όνομα εκφράζει την ίδια την ύπαρξη και τη φύση της,
τί εἶναι, τὸ δὲ δεύτερον
ἐνεργείας· τὸ δὲ ἄναρχον καὶ
ἄφθαρτον καὶ
ενώ το δεύτερο
εκφράζει την ενέργεια. Τα ονόματα πάλι άναρχο, άφθαρτο και
ἀγένητον, ἤτοι ἄκτιστον καὶ ἀσώματον
καὶ ἀόρατον καὶ τὰ τοιαῦτα,
αγένητο, δηλαδή
αδημιούργητο, ασώματο, αόρατο και τα παρόμοια,
τί οὐκ ἔστι, δηλοῖ, τουτέστιν
ὅτι οὐκ ἤρξατο τοῦ εἶναι, οὐδὲ
φθείρεται,
δηλώνουν τί δεν
είναι· δηλαδή, ότι η ύπαρξή του δεν έχει αρχή, δεν φθείρεται,
οὐδὲ ἔκτισται, οὐδέ ἐστι
σῶμα, οὐδὲ ὁρᾶται. Τὸ δὲ
ἀγαθὸν καὶ δίκαιον
δεν έχει
δημιουργηθεί, δεν είναι σώμα και δεν είναι ορατή. Τα ονόματα πάλι
καὶ ὅσιον καὶ τὰ τοιαῦτα
παρέπονται τῇ φύσει, οὐκ αὐτὴν δὲ
τὴν
αγαθός, δίκαιος,
όσιος και τα όμοια έχουν σχέση με τη φύση (ουσία), αλλά δεν
οὐσίαν δηλοῖ. Τὸ δὲ Κύριος
βασιλεύς τε καὶ τὰ τοιαῦτα σχέσιν πρὸς
δηλώνουν την ίδια την
ουσία. Τα ονόματα Κύριος, βασιλεύς και τα όμοια
τὰ ἀντιδιαστελλόμενα δηλοῖ·
τῶν γὰρ κυριευομένων λέγεται Κύριος
δείχνουν τη σχέση μ’
αυτά που αντιδιαστέλλονται· διότι ονομάζεται Κύριος
καὶ τῶν βασιλευομένων βασιλεύς,
τῶν δημιουργουμένων δημιουργὸς
αυτών που τους
κυριεύει, βασιλεύς αυτών που κυβερνά, δημιουργός αυτών
καὶ τῶν ποιμαινομένων ποιμήν.
δημιουργεί και
ποιμένας αυτών που ποιμαίνει.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Περὶ θείας ἑνώσεως
καὶ διακρίσεως
Για τη θεία ένωση και
διάκριση.
Πάντα μὲν οὖν ταῦτα κοινῶς
ἐπὶ πάσης τῆς θεότητος ἐκληπτέον
καὶ
Όλα, λοιπόν, αυτά τα
ονόματα πρέπει να τα θεωρήσουμε κοινά και τα ίδια
ταυτῶς καὶ ἁπλῶς καὶ
ἀμερῶς καὶ ἡνωμένως, διακεκριμένως δὲ
τὸ
για όλη τη θεότητα με
απλότητα, χωρίς διαίρεση και ενωμένα· νοούμε
Πατὴρ καὶ τὸ Υἱὸς καὶ
τὸ Πνεῦμα καὶ τὸ ἀναίτιον καὶ
τὸ αἰτιατὸν
χωριστά μόνο τα
ονόματα Πατέρας, Υιός και Πνεύμα καθώς και τα αναίτιος,
καὶ τὸ ἀγέννητον καὶ τὸ γεννητὸν
καὶ ἐκπορευτόν, ἅτινα οὐκ οὐσίας
αιτιατός, αγέννητος,
γεννητός, εκπορευτό, τα οποία δεν φανερώνουν την
εἰσὶ δηλωτικά, ἀλλὰ τῆς
πρὸς ἄλληλα σχέσεως καὶ τοῦ τῆς
ουσία, αλλά τη σχέση
μεταξύ τους και τον τρόπο της υπάρξεώς τους.
ὑπάρξεως τρόπου.
Ταῦτα οὖν εἰδότες καὶ ἐκ
τούτων ἐπὶ τὴν θείαν οὐσίαν
Όταν, λοιπόν, τα
γνωρίσουμε αυτά και μας οδηγήσουν προς τη θεία ουσία,
χειραγωγούμενοι οὐκ αὐτὴν τὴν
οὐσίαν καταλαμβάνομεν, ἀλλὰ τὰ
δεν κατανοούμε την
ίδια την ουσία, αλλά τα σχετικά μ’ αυτήν. Όπως
περὶ τὴν οὐσίαν· ὥσπερ
οὐδέ, ἐὰν γνῶμεν ὅτι ἡ ψυχὴ
ἀσώματός ἐστι
ακριβώς, εάν
γνωρίσουμε ότι η ψυχή είναι χωρίς σώμα, μέγεθος και σχήμα,
καὶ ἄποσος καὶ ἀσχημάτιστος,
ἤδη καὶ τὴν οὐσίαν αὐτῆς
δεν σημαίνει ότι
κατανοήσαμε αμέσως και την ουσία της· το ίδιο και με το
κατειλήφαμεν, οὐδὲ τοῦ σώματος,
εἴπερ γνῶμεν, ὅτι λευκὸν ἢ μέλαν
σώμα, εάν γνωρίσουμε
ότι είναι λευκό ή μαύρο, δεν γνωρίσαμε την ουσία του,
ἐστίν, ἀλλὰ τὰ περὶ
τὴν οὐσίαν. ῾Ο δὲ ἀληθὴς λόγος
διδάσκει ἁπλοῦν
αλλά τα σχετικά μ’
αυτήν. Η αληθινή διδασκαλία διδάσκει ότι το θείο είναι
εἶναι τὸ θεῖον καὶ μίαν
ἁπλῆν ἔχειν ἐνέργειαν, ἀγαθήν,
πᾶσι τὰ
απλό και έχει μια
απλή ενέργεια, που είναι αγαθή· αυτή ενεργεί το καθετί
πάντα ἐνεργοῦσαν κατὰ τὴν
τοῦ ἡλίου ἀκτῖνα, ἥτις πάντα
θάλπει
σε όλα, όπως η ακτίνα
του ήλιου, η οποία τα θερμαίνει όλα και ενεργεί
καὶ ἐν ἑκάστῳ κατὰ τὴν
φυσικὴν ἐπιτηδειότητα καὶ δεκτικὴν δύναμιν
στο καθένα ανάλογα με
τη φυσική του διάθεση και τη δεκτική του ικανότητα·
ἐνεργεῖ ἐκ τοῦ δημιουργήσαντος
Θεοῦ τὴν τοιαύτην εἰληφὼς
διότι έχει λάβει
αυτού του είδους την ενέργεια από το Θεό που το
ἐνέργειαν.
δημιούργησε.
Διακέκριται δὲ καί, ὅσα τῆς
θείας καὶ φιλανθρώπου τοῦ Θεοῦ Λόγου
Εξαιρούνται βέβαια
όσα γεγονότα αναφέρονται στη θεία και φιλάνθρωπη
σαρκώσεως· ἐν τούτοις γὰρ
οὔτε ὁ Πατὴρ οὔτε τὸ Πνεῦμα κατ᾿
ενσάρκωση του Λόγου
του Θεού. Διότι δεν είχαν συμμετάσχει σ’ αυτά με
οὐδένα λόγον κεκοινώνηκεν, εἰ
μὴ κατ᾿ εὐδοκίαν καὶ κατὰ τὴν
κανένα τρόπο ούτε ο
Πατέρας ούτε το Πνεύμα, παρά μόνον με την καλή τους
ἄρρητον θαυματουργίαν, ἣν καὶ καθ᾿
ἡμᾶς ἄνθρωπος ὁ Θεὸς Λόγος
θέληση και την
ανέκφραστη θαυματουργία, την οποία πραγματοποίησε για
γενόμενος εἰργάζετο ὡς
ἀναλλοίωτος Θεὸς καὶ Θεοῦ Υἱός.
μας με την
ενανθρώπησή του ο Λόγος του Θεού, σαν αναλλοίωτος Θεός και
Υιός του Θεού.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Περὶ τῶν σωματικῶς
ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων
Γι’ αυτά που λέγονται
για το Θεό ανθρωποπαθώς.
᾿Επεὶ δὲ πλεῖστα περὶ Θεοῦ
σωματικώτερον ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ
Επειδή όμως βρίσκουμε
στην Αγία Γραφή να έχουν ειπωθεί πάρα πολλά
συμβολικῶς εἰρημένα εὑρίσκομεν,
εἰδέναι χρή, ὡς ἀνθρώπους ὄντας
για το Θεό με τρόπο
ανθρωπομορφικό, πρέπει να γνωρίζουμε, εφόσον
ἡμᾶς καὶ τὸ παχὺ τοῦτο
σαρκίον περικειμένους τὰς θείας καὶ
ὑψηλὰς
είμαστε άνθρωποι και
έχουμε αυτή την παχιά σάρκα, ότι είναι αδύνατο να
καὶ ἀΰλους τῆς θεότητος ἐνεργείας
νοεῖν ἢ λέγειν ἀδύνατον, εἰ μὴ
εννοήσουμε ή να
μιλήσουμε για τις θείες, υψηλές και άϋλες ενέργειες της
εἰκόσι καὶ τύποις καὶ
συμβόλοις τοῖς καθ᾿ ἡμᾶς χρησαίμεθα.
῞Οσα
θεότητος, εάν δεν
χρησιμοποιήσουμε ανάλογες σε μας εικόνες, τύπους και
τοίνυν περὶ Θεοῦ σωματικώτερον
εἴρηται, συμβολικῶς ἐστι
σύμβολα. Όσα, λοιπόν,
λέμε με ανθρωπομορφικό τρόπο για το Θεό, τα λέμε
λελεγμένα, ἔχει δέ τινα ὑψηλοτέραν
διάνοιαν· ἁπλοῦν γὰρ τὸ θεῖον
με συμβολική σημασία,
και έχουν κάποιο βαθύτερο νόημα· διότι το θείο είναι
καὶ ἀσχημάτιστον.
απλό και δεν παίρνει
σχήματα.
᾿Οφθαλμοὺς μὲν οὖν Θεοῦ καὶ
βλέφαρα καὶ ὅρασιν τὴν τῶν
Λέγοντας μάτια,
βλέφαρα και όραση του Θεού, ας εννοήσουμε συμβολικά
ἁπάντων ἐποπτικὴν αὐτοῦ
δύναμιν καὶ τὸ ἀλάθητον τῆς
αὐτοῦ
την εποπτεία του πάνω
σ’ όλα και το αλάθητο της γνώσεώς του· διότι
γνώσεως ἐννοήσωμεν ἀπὸ τοῦ
παρ᾿ ἡμῖν διὰ ταύτης τῆς
αἰσθήσεως
μ’ αυτή την αίσθηση
(της οράσεως) αποκτάμε πιο τέλεια γνώση και μάθηση.
ἐντελεστέραν γνῶσίν τε καὶ
πληροφορίαν ἐγγίνεσθαι. ῏Ωτα δὲ καὶ
Λέγοντας αυτιά και
ακοή, ας εννοήσουμε συμβολικά τη διάθεσή του
ἀκοὴν τὸ ἐξιλεωτικὸν
αὐτοῦ καὶ τῆς ἡμετέρας δεκτικὸν
δεήσεως·
να μας σπλαγχνιστεί
και να δεχθεί τη δική μας δέηση· διότι κι εμείς μ’ αυτή
καὶ γὰρ ἡμεῖς τοῖς τὰς
ἱκεσίας ποιουμένοις διὰ ταύτης τῆς
αἰσθήσεως
την αίσθηση γινόμαστε ευδιάθετοι σ’ αυτούς που μας παρακαλούν και
εὐμενεῖς γινόμεθα γνησιώτερον
αὐτοῖς τὸ οὖς ἐπικλίνοντες. Στόμα
δὲ
τους ακούμε με
περισσότερο ενδιαφέρον. Όταν λέμε στόμα και ομιλία, να
καὶ λαλιὰν τὸ ἐνδεικτικὸν
τῆς βουλήσεως αὐτοῦ ἐκ τοῦ παρ᾿
ἡμῖν διὰ
εννοήσουμε τη
φανέρωση της θελήσεώς του, διότι και σε μας οι διαθέσεις
στόματος καὶ λαλιᾶς σημαίνεσθαι τὰ
ἐγκάρδια νοήματα. Βρῶσιν δὲ
της καρδιάς
φανερώνονται με το στόμα και την ομιλία. Όταν λέμε φαγητό και
καὶ πόσιν τὴν ἡμετέραν πρὸς
τὸ αὐτοῦ θέλημα συνδρομήν· καὶ
γὰρ
πιοτό, ας εννοήσουμε
τη δική μας συμμόρφωση στο θέλημά του· διότι κι
ἡμεῖς διὰ τῆς γευστικῆς
αἰσθήσεως τὴν τῆς φύσεως ἀναπληροῦμεν
εμείς με την αίσθηση
της γεύσεως ικανοποιούμε την αναγκαία επιθυμία της
ὄρεξιν ἀναγκαίαν. ῎Οσφρησιν δέ,
τὸ ἀποδεκτικὸν τῆς πρὸς αὐτὸν
φύσεώς μας. Όταν λέμε
όσφρηση, ας εννοήσουμε την αποδοχή της σκέψεως
ἡμῶν ἐννοίας τε καὶ
εὐνοίας ἐκ τοῦ παρ᾿ ἡμῖν διὰ
ταύτης αἰσθήσεως
και της αγάπης μας γι’
αυτόν, διότι κι εμείς μ’ αυτή την αίσθηση δεχόμαστε
τὴν τῆς εὐωδίας ἀποδοχὴν
ἐγγίνεσθαι.
την ευωδία ευχάριστα.
Πρόσωπον δὲ τὴν δι᾿ ἔργων
αὐτοῦ ἔνδειξίν τε καὶ ἐμφάνειαν
ἐκ τοῦ
Λέγοντας πάλι πρόσωπο
ας εννοήσουμε την απόδειξη και την εμφάνισή του
τὴν ἡμετέραν ἐμφάνειαν διὰ
προσώπου γίνεσθαι. Χεῖρας δὲ τὸ
με τα έργα του, διότι
και η δική μας εμφάνιση γίνεται με το πρόσωπο.
ἀνυστικὸν τῆς ἐνεργείας
αὐτοῦ· καὶ γὰρ ἡμεῖς τὰ
χρειώδη καὶ
Λέγοντας χέρια, ας
νοήσουμε την αποτελεσματικότητα της ενέργειάς του·
μάλιστα τιμιώτερα διὰ τῶν
οἰκείων κατορθοῦμεν χειρῶν. Δεξιὰν δὲ
κι εμείς τα πιο
αναγκαία και σπουδαία τα πετυχαίνουμε με τα χέρια μας.
τὴν ἐπὶ τοῖς αἰσίοις
αὐτοῦ βοήθειαν ἐκ τοῦ καὶ ἡμᾶς
μᾶλλον ἐπὶ τῶν
Λέγοντας δεξί χέρι,
ας εννοήσουμε τη βοήθειά του για να έλθουν όλα καλά·
εὐσχημοτέρων καὶ τιμιωτέρων καὶ
πλείστης ἰσχύος δεομένων τῇ
διότι κι εμείς
χρησιμοποιούμε το δεξί χέρι για τα πιο αξιοπρεπή και δίκαια και
δεξιᾷ κεχρῆσθαι. Ψηλάφησιν δὲ τὴν
ἀκριβεστέραν αὐτοῦ καὶ τῶν
που χρειάζονται
μεγάλη δύναμη. Λέγοντας ψηλάφηση ας εννοήσουμε την πιο
λίαν λεπτῶν τε καὶ κρυπτῶν
διάγνωσίν τε καὶ εἴσπραξιν ἐκ τοῦ
ακριβή και τέλεια
γνώση και προσβολή των πιο λεπτών και κρυφών λογισμών·
παρ᾿ ἡμῖν μὴ δύνασθαι τοὺς
ψηλαφωμένους ἐν ἑαυτοῖς τι κρύπτειν.
διότι και αυτούς που
εμείς ψηλαφούμε δεν μπορούν να κρύψουν κάτι πάνω
Πόδας δὲ καὶ βάδισιν τὴν
πρὸς ἐπικουρίαν τῶν δεομένων ἢ
ἐχθρῶν
τους. Λέγοντας επίσης
πόδια και βάδην εννοούμε τον ερχομό και την
ἄμυναν ἢ ἄλλην τινὰ πρᾶξιν
ἔλευσίν τε καὶ παρουσίαν ἐκ τοῦ παρ᾿
παρουσία του, για να
βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη ή ν’ αντιμετωπίσουν
ἡμῖν διὰ τῆς τῶν ποδῶν
χρήσεως ἀποτελεῖσθαι τὴν ἄφιξιν.
τους εχθρούς ή για
κάποια άλλη πράξη· διότι και σε μας η άφιξη γίνεται με τη
χρήση των ποδιών.
῞Ορκον δὲ τὸ ἀμετάθετον τῆς
βουλῆς αὐτοῦ ἐκ τοῦ παρ᾿ ἡμῖν
δι᾿
Λέγοντας όρκο ας
εννοήσουμε το αμετακίνητο της βουλής του, διότι κι εμείς
ὅρκου τὰς πρὸς ἀλλήλους
βεβαιοῦσθαι συνθήκας. ᾿Οργὴν δὲ καὶ
με όρκο
επιβεβαιώνουμε τις συμφωνίες μεταξύ μας. Οργή και θυμό λέγοντας
θυμὸν τὴν πρὸς τὴν κακίαν ἀπέχθειάν
τε καὶ ἀποστροφήν· καὶ γὰρ
εννοούμε την απέχθεια
και το μίσος στην κακία· διότι κι εμείς θυμώνουμε,
ἡμεῖς τὰ ἐναντία τῆς
γνώμης μισοῦντες ὀργιζόμεθα. Λήθην δὲ
καὶ
επειδή μισούμε τις
αντίθετες γνώμες. Λέγοντας ακόμη λησμονιά, ύπνο και
ὕπνον καὶ νυσταγμὸν τὴν
ὑπέρθεσιν τῆς κατὰ τῶν ἐχθρῶν
ἀμύνης
νυσταγμό, ας
εννοήσουμε την αμέλεια στην άμυνα ενάντια στους εχθρούς
καὶ τὴν τῆς συνήθους πρὸς
τοὺς οἰκείους βοηθείας ἀναβολήν. Καὶ
και τη ματαίωση της
συχνής βοήθειας προς τους φίλους. Και μ’ ένα λόγο,
ἁπλῶς εἰπεῖν πάντα τὰ
σωματικῶς εἰρημένα ἐπὶ Θεοῦ
κεκρυμμένην
όλα όσα έχουν ειπωθεί
για το Θεό με ανθρωπομορφικές εκφράσεις, έχουν
ἔχει τινὰ ἔννοιαν ἐκ τῶν
καθ᾿ ἡμᾶς τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς
ἐκδιδάσκουσαν, εἰ μή
κρυμμένη κάποια
σημασία που διδάσκει τα υπερφυσικά με ανθρωπομορφικές
τι περὶ τῆς σωματικῆς τοῦ Θεοῦ
Λόγου ἐπιδημίας εἴρηται· αὐτὸς
γὰρ
εκφράσεις, εκτός
μόνον αν ειπωθεί κάτι για την σωματική έλευση του Θεού
πάντα τὸν ἄνθρωπον διὰ τὴν
ἡμετέραν σωτηρίαν ἀνεδέξατο, ψυχὴν
Λόγου. Διότι Αυτός ανάλαβε
όλη την ανθρώπινη φύση για τη σωτηρία μας,
νοερὰν καὶ σῶμα καὶ τὰ τῆς
ἀνθρωπίνης φύσεως ἰδιώματα τά τε
δηλαδή τη νοερή ψυχή,
το σώμα και τα χαρακτηριστικά της ανθρωπίνης
φυσικὰ καὶ ἀδιάβλητα πάθη.
φύσεως, που είναι τα
φυσικά και αδιάβλητα πάθη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ῎Ετι περὶ τῶν αὐτῶν
Για τα ίδια θέματα.
Ταῦτα μὲν οὖν ἐκ τῶν
ἱερῶν μεμυήμεθα λογίων, ὡς ὁ θεῖος
ἔφη
Αυτά, βέβαια, τα
έχουμε διδαχθεί από τους ιερούς συγγραφείς, όπως είπε ο
Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης,
"ὅτι ὁ Θεὸς πάντων ἐστὶν
αἰτία καὶ ἀρχή,
άγιος Διονύσιος ο
Αρεοπαγίτης, «ότι ο Θεός είναι η αιτία και η αρχή όλων,
τῶν ὄντων οὐσία, τῶν ζώντων
ζωή, τῶν λογικῶς ὄντων λόγος,
ο χορηγός της φύσεως
στα όντα, της ζωής στα ζωντανά, της λογικής στα
τῶν νοερῶς ὄντων νοῦς· καὶ
τῶν μὲν ἀποπιπτόντων αὐτῆς
λογικά όντα και του
νου στα νοερά· είναι η επαναφορά και η επανόρθωση
ἀνάκλησίς τε καὶ ἀνάστασις,
τῶν δὲ παραφθειρόντων τὸ κατὰ φύσιν
αυτών που έχουν
πέσει· η ανακαίνιση και αναμόρφωση όσων έχουν φθείρει
ἀνακαινισμὸς καὶ ἀναμόρφωσις·
τῶν κινουμένων κατά τινα ἀνίερον
τη φύση τους·
είναι η ιερή σταθερότητα αυτών που κινούνται με μία ανίερη
σάλον ἵδρυσις ἱερὰ καὶ τῶν
ἑστηκότων ἀσφάλεια καὶ τῶν ἐπ᾿
αὐτὴν
ταραχή· η
ασφάλεια αυτών που στέκονται σταθεροί· και η οδός και
ἀναγομένων ὁδὸς καὶ
ἀνατατικὴ χειραγωγία.
χειραγώγηση προς τα
άνω αυτών που βαδίζουν προς Αυτόν.
»Προσθήσω δέ, ὅτι καὶ τῶν
ὑπ᾿ αὐτοῦ πεποιημένων Πατήρ,
»Θα προσθέσω επίσης
ότι είναι Πατέρας αυτών που δημιούργησε· και το
κυριώτερον γὰρ ὁ Θεὸς ἡμῶν
ἐστι Πατὴρ, ὁ ἐκ μὴ ὄντων εἰς
τὸ εἶναι
σπουδαιότερο, ο Θεός
μας είναι Πατέρας μας, διότι Αυτός και όχι οι γονείς
παραγαγὼν ἢ οἱ γεννήσαντες οἱ
ἐξ αὐτοῦ καὶ τὸ εἶναι καὶ τὸ
γεννᾶν
μας, μάς έφερε στη
ζωή από την ανυπαρξία· καθώς οι γονείς μας έλαβαν απ’
εἰληφότες· τῶν ἑπομένων
καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ ποιμαινομένων ποιμήν,
τῶν
Αυτόν τη ζωή και τη
δυνατότητα να γεννούν. Είναι ποιμένας αυτών
που Τον
φωτιζομένων ἔλλαμψις, τῶν τελουμένων
τελεταρχία, τῶν
ακολουθούν και τους
ποιμαίνει· είναι ο φωτισμός των φωτιζομένων,
ο μύστης όσων μυούνται
στα ιερά μυστήρια, η αιτία της θεώσεως των
θεουμένων θεαρχία, τῶν διεστώτων
εἰρήνη καὶ τῶν ἁπλουμένων
θεουμένων, η
συμφιλίωση όσων έχουν φιλονικήσει, η απλότητα των απλοϊκών
ἁπλότης καὶ τῶν ἑνιζομένων
ἑνότης· ἀρχῆς ἁπάσης
ὑπερούσιος καὶ
και η ενότητα όσων
ενώνονται μεταξύ τους. Είναι η εξουσία πάνω από κάθε
ὑπάρχιος ἀρχὴ καὶ τοῦ
κρυφίου, ἤτοι τῆς αὐτοῦ γνώσεως κατὰ
τὸ
εξουσία, η αρχή της
υπάρξεως και η αγαθή μετάδοση των απορρήτων
θεμιτὸν καὶ ἐφικτὸν
ἑκάστῳ ἀγαθὴ μετάδοσις".
μυστηρίων, δηλαδή της
γνώσεώς Του στον καθένα, σύμφωνα με το μέτρο του
δυνατού και εφικτού».
῎Ετι περὶ θείων ὀνομάτων
ἀκριβέστερον.
Ακόμη πιο λεπτομερώς
για τα ονόματα του Θεού.
Τὸ θεῖον ἀκατάληπτον ὂν
πάντως καὶ ἀνώνυμον ἔσται.
᾿Αγνοοῦντες
Επειδή το θείο είναι
ακατάληπτο, σίγουρα θα είναι και χωρίς όνομα. Και
οὖν τὴν οὐσίαν αὐτοῦ
τῆς οὐσίας αὐτοῦ μὴ ἐκζητήσωμεν
ὄνομα·
επειδή δεν γνωρίζουμε
την ουσία του, ας μη ζητήσουμε το όνομα της ουσίας
δηλωτικὰ γὰρ τῶν πραγμάτων
ἐστὶ τὰ ὀνόματα. ᾿Αλλ᾿
ἀγαθὸς ὢν
του· διότι τα
ονόματα φανερώνουν τα πράγματα. Ο Θεός όμως, επειδή είναι
ὁ Θεὸς καὶ ἐπὶ μεθέξει
τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ παραγαγὼν
ἡμᾶς
αγαθός και μας έφερε
από το μηδέν στην ύπαρξη για να μετέχουμε
ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ
εἶναι καὶ γνωστικοὺς ποιήσας ἡμᾶς,
ὥσπερ οὐ
στην αγαθότητά του,
και μας έκαμε όντα με γνώση, έτσι, όπως δεν μας
τῆς οὐσίας αὐτοῦ μετέδωκεν
ἡμῖν, οὕτως οὐδὲ τῆς γνώσεως
τῆς
μετάδωσε κάτι από την
ουσία του, ούτε μας έδωσε και τη γνώση της ουσίας
οὐσίας αὐτοῦ· ἀδύνατον
γὰρ φύσιν τελείως γνῶναι τὴν
του. Διότι δεν είναι
δυνατόν μια κτιστή φύση να γνωρίσει τελείως την
ὑπερκειμένην φύσιν. Εἰ δὲ
καὶ τῶν ὄντων αἱ γνώσεις, τὸ
ὑπερούσιον
ανώτερη απ’ αυτήν
φύση. Και αν, μάλιστα, οι γνώσεις για τα όντα είναι
πῶς γνωσθήσεται;
ελλιπείς, πώς θα
γνωρίσουμε αυτό που ξεπερνά την ουσία;
Δι᾿ ἄφατον οὖν ἀγαθότητα
ηὐδόκησεν ἐκ τῶν καθ᾿ ἡμᾶς
ὀνομάζεσθαι,
Ο Θεός, λοιπόν, από
την πολλή του αγαθότητα, θέλησε να παίρνει δικά μας
ἵνα μὴ ἀμέτοχοι παντελῶς
ὦμεν τῆς αὐτοῦ ἐπιγνώσεως, ἀλλ᾿
ονόματα, ώστε να μην
είμαστε εντελώς αμέτοχοι από τη γνώση του, αλλά να
ἔχωμεν κἂν ἀμυδρὰν αὐτοῦ
ἔννοιαν. Καθὸ μὲν οὖν ἀκατάληπτός
έχουμε έστω και
κάποια αμυδρή ιδέα γι’ Αυτόν. Έτσι, όπως είναι
ἐστι, καὶ ἀκατονόμαστος· ὡς
δὲ πάντων αἴτιος καὶ πάντων τῶν
ακατάληπτος, είναι και
χωρίς όνομα. Όλα τα όντα όμως ομολογούν ότι Αυτός
ὄντων τοὺς λόγους καὶ τὰς
αἰτίας ἐν ἑαυτῷ προέχων, ἐκ
πάντων
είναι η αιτία όλων
και κατέχει εκ των προτέρων το λόγο και την αιτία κάθε
τῶν ὄντων κατονομάζεται, καὶ ἐκ
τῶν ἐναντίων οἷον φωτὸς καὶ
όντος· το
ομολογούν ακόμη και τα αντίθετα μεταξύ τους, όπως το φως και
σκότους, ὕδατος καὶ πυρός, ἵνα
γνῶμεν, ὅτι οὐ ταῦτα κατ᾿ οὐσίαν
το σκοτάδι, το νερό
και η φωτιά, για να γνωρίζουμε ότι Αυτός δεν είναι στην
ἐστίν· ἀλλ᾿ ἔστι μὲν
ὑπερούσιος, διὸ καὶ ἀκατονόμαστος, ὡς
δὲ
ουσία του αυτά. Αλλά
να γνωρίζουμε ότι είναι υπερούσιος, γι’ αυτό και χωρίς
πάντων τῶν ὄντων αἴτιος ἐκ
πάντων τῶν αἰτιατῶν ὀνομάζεται.
όνομα· και όλα
τα δημιουργήματά του βεβαιώνουν ότι Αυτός είναι ο αίτιος
κάθε όντος.
Διὸ τῶν θείων ὀνομάτων τὰ
μὲν ἀποφατικῶς λέγεται δηλοῦντα τὸ
Γι’ αυτό, από τα θεία
ονόματα άλλα χρησιμοποιούνται με αποφατική σημασία
ὑπερούσιον, οἷον ἀνούσιος,
ἄχρονος, ἄναρχος, ἀόρατος, οὐχ ὅτι
για να δηλώσουν το
υπερούσιο, όπως ανούσιος, άχρονος, άναρχος, αόρατος·
τινὸς ἥττων ἐστὶν ἤ τινος
ἐστέρηται –αὐτοῦ γάρ ἐστι τὰ
πάντα καὶ
όχι ότι είναι
κατώτερος από κάποιον ή του λείπει κάτι –διότι σ’ Αυτόν
ἐξ αὐτοῦ καὶ δι᾿ αὐτοῦ
γέγονε καὶ ἐν αὐτῷ συνέστηκεν–,
ἀλλ᾿ ὅτι
ανήκουν όλα και Αυτός
τα δημιούργησε και τα συνέστησε για τον εαυτό Του·
πάντων ὑπεροχικῶς τῶν ὄντων
ἐξῄρηται –οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων,
ξεχωρίζει απ’ όλα τα
όντα, διότι υπερέχει –δεν είναι σαν κάποιο ον, αλλά
ἀλλ᾿ ὑπὲρ πάντα ἐστί.
Τὰ δὲ καταφατικῶς λεγόμενα ὡς αἰτίου
τῶν
πάνω απ’ όλα. Τα
ονόματα πάλι, που χρησιμοποιούνται καταφατικά για το
πάντων κατηγορεῖται· ὡς γὰρ
αἴτιος πάσης οὐσίας καὶ πάντων τῶν
Θεό, λέγονται επειδή
είναι αίτιος όλων. Ονομάζεται ων και ουσία, διότι είναι
ὄντων λέγεται καὶ ὢν καὶ
οὐσία, καὶ ὡς αἴτιος λόγου παντὸς
καὶ
αίτιος κάθε ουσίας
των όντων· ονομάζεται λόγος, λογικός, σοφία και σοφός,
σοφίας λογικοῦ τε καὶ σοφοῦ
λέγεται λόγος καὶ λογικός, σοφία καὶ
διότι είναι αίτιος
κάθε λόγου και σοφίας, δηλαδή του λογικού και του σοφού.
σοφός· ὁμοίως καὶ νοῦς
καὶ νοερός, ζωὴ καὶ ζῶν, δύναμις καὶ
δυνατός·
Παρόμοια λέγεται
νους, νοερός, ζωή, ζων, δύναμη και δυνατός· και σ’ όλα
καὶ ἐπὶ πάντων τῶν λοιπῶν
ὁμοίως, μᾶλλον δὲ ἐκ τῶν τιμιωτέρων
τα υπόλοιπα, επίσης,
θα κληθεί με παρόμοια ονόματα, που θα ληφθούν
καὶ πλησιαζόντων αὐτῷ
οἰκειοτέρως ὀνομασθήσεται.
περισσότερο από τα
πιο αξιόλογα και κοντινά σ’ Αυτόν ονόματα.
Τιμιώτερα δὲ τὰ ἄυλα τῶν
ὑλικῶν καὶ τὰ καθαρὰ τῶν
ῥυπαρῶν καὶ
Πιο αξιόλογα και
κατάλληλα ονόματα γι’ Αυτόν είναι τα άϋλα από τα υλικά,
τὰ ἅγια τῶν ἐναγῶν, καὶ
μᾶλλον αὐτῷ πλησιάζοντα, ἐπεὶ καὶ πλέον
τα καθαρά από τα
ρυπαρά και τα άγια από τα μιασμένα, επειδή περισσότερο
μετέχουσιν αὐτοῦ. Οἰκειότερον οὖν μᾶλλον
ὀνομασθήσεται ἥλιος καὶ
μετέχουν σ’ Αυτόν.
Διότι πιο κατάλληλα θα κληθεί ήλιος και φως παρά
φῶς ἤπερ σκότος, καὶ ἡμέρα
ἤπερ νύξ, καὶ ζωὴ ἤπερ θάνατος, καὶ
σκοτάδι, ημέρα παρά
νύχτα, ζωή παρά θάνατος, και φωτιά και πνεύμα και
πῦρ καὶ πνεῦμα καὶ ὕδωρ ὡς
ζωτικὰ ἤπερ γῆ· καὶ πρὸ πάντων
καὶ
νερό, διότι έχουν
ζωή, παρά γη. Και πάνω απ’ όλα θα ονομασθεί αγαθότητα
πλέον ἀγαθότης ἤπερ κακία.
Ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν "ὄν" ἤπερ
"μὴ ὄν"· τὸ
και όχι κακό. Το
ίδιο, θα τον καλέσει κανένας "ον" παρά "μη ον"· διότι
το
γὰρ ἀγαθὸν ὕπαρξις καὶ
ὑπάρξεως αἴτιον, τὸ δὲ κακὸν
ἀγαθοῦ ἤτοι
αγαθό είναι ύπαρξη
και αίτιο της υπάρξεως, ενώ το κακό είναι στέρηση του
ὑπάρξεως στέρησις.
αγαθού, δηλαδή της
υπάρξεως.
Καὶ αὗται μὲν αἱ ἀποφάσεις
καί καταφάσεις· γλυκυτάτη δὲ καὶ ἡ ἐξ
Αυτά, λοιπόν, είναι
τα αποφατικά και καταφατικά ονόματα· και είναι βέβαια
ἀμφοῖν συνάφεια, οἷον «ἡ
ὑπερούσιος οὐσία, ἡ ὑπέρθεος
θεότης, ἡ
πολύ πετυχημένος ο
συνδυασμός τους, για παράδειγμα «υπερούσια ουσία,
ὑπεράρχιος ἀρχὴ» καὶ τὰ
τοιαῦτα. Εἰσὶ δὲ καί τινα καταφατικῶς
ἐπὶ
υπέρθεη θεότητα,
υπεράρχια αρχή», και τα παρόμοια. Υπάρχουν και μερικά
Θεοῦ λεγόμενα δύναμιν ὑπεροχικῆς
ἀποφάσεως ἔχοντα, οἷον
καταφατικά ονόματα
που λέγονται για το Θεό και έχουν έννοια υπερβολικής
"σκότος"· οὐχ ὅτι ὁ
Θεὸς σκότος ἐστίν, ἀλλ᾿ ὅτι οὐκ
ἔστι φῶς ἀλλ᾿
αρνήσεως, όπως
"σκοτάδι"· όχι ότι ο Θεός είναι σκοτάδι, αλλά δεν είναι φως,
ὑπὲρ τὸ φῶς.
επειδή είναι πάνω από
το φως.
Λέγεται μὲν οὖν ὁ Θεὸς νοῦς
καὶ λόγος καὶ πνεῦμα σοφία τε καὶ
Ονομάζεται, λοιπόν, ο
Θεός νους, λόγος, πνεύμα, σοφία και δύναμη, διότι
δύναμις ὡς τούτων αἴτιος καὶ
ὡς ἄυλος καὶ ὡς παντουργὸς καὶ
είναι ο αίτιος αυτών και
άϋλος και δημιουργός των όλων και παντοδύναμος.
παντοδύναμος. Καὶ ταῦτα κοινῶς
ἐπὶ πάσης λέγεται τῆς θεότητος
Και αυτά τα ονόματα,
και τα αποφατικά και τα καταφατικά, αποδίδονται σε
τά τε ἀποφατικῶς καὶ καταφατικῶς
λεγόμενα. Καὶ ἐφ᾿ ἑκάστης τῶν
όλο το κοινό (ουσία)
της θεότητας. Το ίδιο όμως και απαράλλακτα
τῆς Ἁγίας Τριάδος ὑποστάσεων
ὁμοίως καὶ ὡσαύτως καὶ
αποδίδονται και σε
κάθε ξεχωριστή υπόσταση της Αγίας Τριάδος· όταν
ἀπαραλείπτως· ὅταν γὰρ
ἐννοήσω μίαν τῶν ὑποστάσεων, τέλειον
αναλογισθώ μία από
τις υποστάσεις, την αναγνωρίζω ως τέλειο Θεό και
Θεὸν αὐτὴν οἶδα, τελείαν
οὐσίαν. ῞Οταν δὲ συνάψω καὶ
τέλεια ουσία. Και
όταν πάλι συγκεντρώσω και απαριθμήσω τα τρία
συναριθμήσω τὰ τρία, ἕνα Θεὸν
οἶδα τέλειον· οὐ σύνθετόν ἐστιν
ἡ
(πρόσωπα), αναγνωρίζω
ένα τέλειο Θεό. Διότι η θεότητα δεν είναι σύνθετη,
θεότης, ἀλλ᾿ ἐν τρισὶ
τελείοις ἓν τέλειον ἀμερὲς καὶ
ἀσύνθετον.
αλλά είναι ένα
αχώριστο και ασύνθετο σε τρία τέλεια.
῞Οταν δὲ τὴν πρὸς ἄλληλα
σχέσιν τῶν ὑποστάσεων ἐννοήσω, οἶδα,
Όταν πάλι αναλογισθώ
τη σχέση των υποστάσεων μεταξύ τους, γνωρίζω ότι
ὅτι ἐστὶν ὁ Πατὴρ
ὑπερούσιος ἥλιος, πηγὴ ἀγαθότητος,
ἄβυσσος
ο Πατέρας είναι
υπερούσιος ήλιος, πηγή αγαθότητος, άβυσσος ουσίας,
οὐσίας, λόγου, σοφίας, δυνάμεως,
φωτός, θεότητος, πηγὴ γεννητικὴ
λόγου, σοφίας,
δυνάμεως, φωτός, θεότητος, πηγή που γεννά και προβάλλει
καὶ προβλητικὴ τοῦ ἐν αὐτῇ
κρυφίου ἀγαθοῦ. Αὐτὸς μὲν οὖν
ἐστι
το αγαθό που κρύβει
μέσα της. Ο ίδιος, λοιπόν, είναι νους, άβυσσος του
νοῦς, Λόγου ἄβυσσος, Λόγου
γεννήτωρ καὶ διὰ Λόγου προβολεὺς
Λόγου, γεννήτορας του
Λόγου και προβολέας μέσω του Λόγου του
ἐκφαντορικοῦ Πνεύματος· καὶ
ἵνα μὴ πολλὰ λέγω, οὐκ ἔστι τῷ
εκφαντορικού
Πνεύματος. Και για να το πω με δυο λόγια, δεν υπάρχει για τον
Πατρὶ λόγος, σοφία, δύναμις,
θέλησις, εἰ μὴ ὁ Υἱός, ὅς ἐστιν
ἡ μόνη
Πατέρα λόγος, σοφία,
δύναμη, θέληση, παρά μόνον ο Υιός του, ο οποίος
δύναμις τοῦ Πατρὸς ἡ προκαταρκτικὴ
τῆς τῶν πάντων ποιήσεως.
είναι η μοναδική
δύναμη του Πατέρα, η πρώτη αιτία της δημιουργίας όλων.
Οὗτος ὡς τελεία ὑπόστασις
γεννωμένη, ὡς οἶδεν αὐτός, Υἱός
ἐστι τε
Αυτός είναι και
ονομάζεται Υιός, διότι σαν τέλεια υπόσταση γεννιέται όπως
καὶ λέγεται. Τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ
Ἅγιον ἐκφαντορικὴ τοῦ κρυφίου τῆς
αυτός γνωρίζει. Και
το ΄Αγιο Πνεύμα είναι η δύναμη του Πατέρα που
θεότητος δύναμις τοῦ Πατρός, ἐκ
Πατρὸς μὲν δι᾿ Υἱοῦ ἐκπορευομένη,
φανερώνει τα κρύφια
της θεότητος· δεν γεννιέται αλλά εκπορεύεται μέσω του
ὡς οἶδεν αὐτός, οὐ γεννητῶς·
διὸ καὶ Πνεῦμα Ἅγιον τὸ τελεσιουργὸν
Υιού από τον Πατέρα,
όπως αυτός γνωρίζει· γι’ αυτό και το Άγιο Πνεύμα
τῆς τῶν ἁπάντων ποιήσεως.
τελειοποιεί τη
δημιουργία του σύμπαντος.
῞Οσα οὖν ἁρμόζει αἰτίῳ
Πατρί, πηγῇ, γεννήτορι, τῷ Πατρὶ μόνῳ
Όσα, λοιπόν, αρμόζουν
στον Πατέρα που είναι ο αίτιος, η πηγή και ο
προσαρμοστέον· ὅσα δὲ
αἰτιατῷ, γεννητῷ Υἱῷ, Λόγῳ,
δυνάμει
γεννήτορας, πρέπει να
τα αποδίδουμε μόνο στον Πατέρα· όσα αρμόζουν
στο αποτέλεσμα της
αιτίας, στο γεννητό Υιό, Λόγο, δύναμη προκαταρκτική,
προκαταρκτικῇ, θελήσει, σοφίᾳ, τῷ
Υἱῷ· ὅσα δὲ αἰτιατῷ,
ἐκπορευτῷ,
θέληση και σοφία, να
τ’ αποδίδουμε στον Υιό· όσα επίσης ταιριάζουν στο
ἐκφαντορικῷ, τελεσιουργικῇ δυνάμει,
τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι. ῾Ο Πατὴρ
αποτέλεσμα της
αιτίας, το εκπορευτό, εκφαντορικό και τελεσιουργό, να τ’
πηγὴ καὶ αἰτία Υἱοῦ
καὶ Πνεύματος, Πατὴρ δὲ μόνου Υἱοῦ
καὶ
αποδίδουμε στο Άγιο
Πνεύμα. Ο Πατέρας είναι η πηγή και αιτία του Υιού και
προβολεὺς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος·
ὁ Υἱὸς Υἱός, Λόγος, σοφία καὶ
του Πνεύματος·
είναι Πατέρας μόνον του Υιού και προβολέας του Αγίου
Πνεύματος. Ο Υιός
είναι Υιός, Λόγος, σοφία και δύναμη,
δύναμις, εἰκών, ἀπαύγασμα, χαρακτὴρ
τοῦ Πατρὸς καὶ ἐκ τοῦ
εικόνα, κατοπτρισμός
και τύπος του Πατέρα· προέρχεται από τον Πατέρα
Πατρός, οὐχ Υἱὸς δὲ τοῦ
Πνεύματος. Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον Πνεῦμα
και όχι από το
Πνεύμα. Το Πνεύμα είναι το Άγιο Πνεύμα του Πατέρα, διότι
τοῦ Πατρὸς ὡς ἐκ Πατρὸς
ἐκπορευόμενον –οὐδεμία γὰρ ὁρμὴ
ἄνευ
ο Πατέρας το
εκπορεύει και διότι καμιά κίνηση δεν υπάρχει χωρίς το Πνεύμα·
Πνεύματος– καὶ Υἱοῦ δὲ
Πνεῦμα οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἀλλ᾿
ὡς δι᾿ αὐτοῦ
το Πνεύμα είναι και
του Υιού, όχι με την έννοια ότι εκπορεύεται απ’ αυτόν,
ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον·
μόνος γὰρ αἴτιος ὁ Πατήρ.
αλλά μέσω αυτού
εκπορεύεται από τον Πατέρα· διότι μοναδικός αίτιος είναι
ο Πατέρας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13. Περὶ τόπου θεοῦ καὶ
ὅτι μόνον τὸ θεῖον ἀπερίγραπτον
Για τον τόπο του Θεού
και ότι το θείο είναι απεριόριστο
Τόπος ἐστὶ σωματικὸς πέρας
τοῦ περιέχοντος, καθ᾿ ὃ περιέχεται τὸ
Ο τόπος του σώματος
είναι τα όρια αυτού που το περιέχει ως περιεχόμενο·
περιεχόμενον· οἷον ὁ ἀὴρ
περιέχει, τό δέ σῶμα περιέχεται. Οὐχ ὅλος
για παράδειγμα, ο
αέρας περιέχει, ενώ το σώμα περιέχεται. Όλος ο αέρας που
ὁ περιέχων ἀὴρ τόπος
ἐστὶ τοῦ περιεχομένου σώματος, ἀλλὰ
τὸ
περιέχει δεν είναι ο
τόπος του σώματος που περιέχεται, αλλά τα όρια του
τέλος τοῦ περιέχοντος ἀέρος,
τὸ ἐφαπτόμενον τοῦ περιεχομένου
περιέχοντος αέρα τα
οποία αγγίζουν το περιεχόμενο σώμα. Γενικά ισχύει,
σώματος. Πάντως δέ, ὅτι τὸ
περιέχον οὐκ ἔστιν ἐν τῷ
περιεχομένῳ.
αυτό που περιέχει να
μη βρίσκεται μέσα στο περιεχόμενο.
῎Εστι δὲ καὶ νοητὸς τόπος,
ἔνθα νοεῖται καὶ ἔστιν ἡ νοητὴ καὶ
Υπάρχει βέβαια και νοητός
τόπος, όπου βρίσκεται ο νους και η νοητή και
ἀσώματος φύσις· ἔνθαπερ
πάρεστι καὶ ἐνεργεῖ καὶ οὐ σωματικῶς
ασώματη φύση·
είναι παρούσα εκεί και ενεργεί, χωρίς να περιέχεται σωματικά
περιέχεται ἀλλὰ νοητῶς· οὐ
γὰρ ἔχει σχῆμα, ἵνα σωματικῶς
αλλά νοητά·
διότι δεν έχει σχήμα, για να περιληφθεί σωματικά.
περισχεθῇ.
῾Ο μὲν οὖν Θεὸς ἄυλος ὢν
καὶ ἀπερίγραπτος ἐν τόπῳ οὐκ
ἔστιν·
Ο Θεός, λοιπόν, που
είναι άϋλος και απερίγραπτος, δεν βρίσκεται σε τόπο·
αὐτὸς γὰρ ἑαυτοῦ τόπος
ἐστὶ, τὰ πάντα πληρῶν καὶ ὑπὲρ
τὰ πάντα
διότι ο ίδιος είναι
τόπος του εαυτού του, αφού γεμίζει τα πάντα και είναι
ὢν καὶ αὐτὸς συνέχων τὰ
πάντα. Λέγεται δὲ ἐν τόπῳ εἶναι.
Καὶ
πάνω απ’ όλα και όλα
τα συνέχει. Λέγεται βέβαια ότι βρίσκεται σε τόπο. Και
λέγεται τόπος Θεοῦ, ἔνθα ἔκδηλος
ἡ ἐνέργεια αὐτοῦ γίνεται. Αὐτὸς
ονομάζεται τόπος Θεού
εκείνος όπου αποκαλύπτεται η ενέργειά του. Διότι ο
μὲν γὰρ διὰ πάντων ἀμιγῶς
διήκει καὶ πᾶσι μεταδίδωσι τῆς ἑαυτοῦ
ίδιος χωρίς ανάμειξη
διέρχεται μέσω όλων και μεταδίδει σ’ όλα την ενέργειά
ἐνεργείας κατὰ τὴν ἑκάστου
ἐπιτηδειότητα καὶ δεκτικὴν δύναμιν,
του, ανάλογα με την
καταλληλότητα και την δεκτική ικανότητα του καθένα·
φημὶ δὴ τήν τε φυσικὴν καὶ
προαιρετικὴν καθαρότητα· καθαρώτερα
εννοώ την καθαρότητα
της φύσεως και της προαιρέσεως· καθώς είναι πιο
γὰρ τὰ ἄυλα τῶν ὑλικῶν
καὶ τὰ ἐνάρετα τῶν κακίᾳ
συνεζευγμένων.
καθαρά τα άϋλα από τα
υλικά και τα ενάρετα από τα προσκολλημένα στην
Λέγεται τοιγαροῦν Θεοῦ τόπος ὁ
πλέον μετέχων τῆς ἐνεργείας καὶ
κακία. Γι’ αυτό,
λοιπόν, τόπος Θεού ονομάζεται εκείνος που μετέχει
τῆς χάριτος αὐτοῦ.
περισσότερο στην
ενέργεια και τη χάρη Του.
Διὰ τοῦτο ὁ οὐρανὸς
αὐτοῦ θρόνος –ἐν αὐτῷ γάρ εἰσιν
οἱ ποιοῦντες
Γι’ αυτό το λόγο ο
ουρανός είναι ο θρόνος του –διότι σ’ αυτόν βρίσκονται
τὸ θέλημα αὐτοῦ ἄγγελοι καὶ
ἀεὶ δοξάζοντες αὐτόν· αὕτη γὰρ
αὐτῷ
οι άγγελοι που κάνουν
το θέλημά του και τον δοξάζουν ασταμάτητα· η
ἀνάπαυσις– καὶ ἡ γῆ
ὑποπόδιον τῶν ποδῶν αὐτοῦ –ἐν
αὐτῇ γὰρ διὰ
δοξολογία αυτή είναι
η ξεκούρασή του–. Και η γη είναι το υποπόδιο των
σαρκὸς τοῖς ἀνθρώποις
συνανεστράφη–. Ποὺς δὲ τοῦ Θεοῦ ἡ
ἁγία
ποδιών του –διότι σ’
αυτήν έζησε με την ανθρώπινη σάρκα ανάμεσα στους
σὰρξ αὐτοῦ διαφόρως
ὠνόμασται. Λέγεται καὶ ἡ Ἐκκλησία
τόπος
ανθρώπους–·
καθώς η αγία σάρκα του λέγεται με άλλη ονομασία πόδι του
Θεοῦ· τοῦτον γὰρ εἰς δοξολογίαν
αὐτοῦ ὥσπερ τι τέμενος
Θεού. Αλλά και η
Εκκλησία λέγεται τόπος του Θεού. Γιατί την προσφέραμε
ἀφωρίσαμεν, ἐν ᾧ καὶ τὰς
πρὸς αὐτὸν ἐντεύξεις ποιούμεθα.
῾Ομοίως
σαν ιερό τόπο για να
τον δοξολογούμε· εκεί προσευχόμαστε στο Θεό. Επίσης,
καὶ οἱ τόποι, ἐν οἷς ἔκδηλος
ἡμῖν ἡ αὐτοῦ ἐνέργεια εἴτε
διὰ σαρκὸς
λέγονται τόποι του
Θεού και οι τόποι εκείνοι όπου φανερώθηκε η ενέργειά
εἴτε ἄνευ σώματος γέγονε, τόποι
Θεοῦ λέγονται.
του, είτε ένσαρκη
είτε άσαρκη.
᾿Ιστέον δέ, ὅτι τὸ θεῖον
ἀμερές ἐστιν, ὅλον ὁλικῶς πανταχοῦ
ὂν καὶ
Πρέπει μάλιστα να
γνωρίζουμε ότι το θείο είναι αδιαίρετο· όλο βρίσκεται
οὐ μέρος ἐν μέρει σωματικῶς
διαιρούμενον, ἀλλ᾿ ὅλον ἐν πᾶσι καὶ
καθ’ ολοκληρία
παντού. Δεν διαιρείται σε μέρη, όπως τα σώματα, αλλά όλο
ὅλον ὑπὲρ τὸ πᾶν.
βρίσκεται σε όλα και
πάνω απ’ όλα.
Περί τόπου ἀγγέλου καί τῆς ψυχῆς καί περί
τοῦ ἀπεριγράπτου.
Για τον τόπο του
αγγέλου και της ψυχής, και για το απερίγραπτο.
῾Ο δὲ ἄγγελος σωματικῶς μὲν
ἐν τόπῳ οὐ περιέχεται ὥστε
Ο άγγελος πάλι δεν περιορίζεται
σ’ ένα τόπο όπως τα σώματα, ώστε να
τυποῦσθαι καὶ σχηματίζεσθαι, ὅμως
λέγεται εἶναι ἐν τόπῳ διὰ τὸ
παίρνει μορφή και
σχήμα. Λέγεται όμως ότι βρίσκεται στο χώρο, επειδή είναι
παρεῖναι νοητῶς καὶ ἐνεργεῖν
κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν καὶ μὴ
εἶναι
παρών νοητά και
ενεργεί σ’ εκείνο το χώρο και δεν βρίσκεται και αλλού·
ἀλλαχοῦ, ἀλλ᾿ ἐκεῖσε
νοητῶς περιγράφεσθαι, ἔνθα καὶ
ἐνεργεῖ· οὐ
περιορίζεται νοητά
εκεί όπου και ενεργεί. Δεν μπορεί ταυτόχρονα να ενεργεί
γὰρ δύναται κατὰ ταὐτὸν ἐν
διαφόροις τόποις ἐνεργεῖν, μόνου γὰρ
σε διαφορετικούς
τόπους, διότι μόνον ο Θεός είναι πανταχού παρών και
Θεοῦ ἐστι τὸ πανταχοῦ κατὰ
ταὐτὸν ἐνεργεῖν. ῾Ο μὲν γὰρ
ἄγγελος
ενεργεί ταυτόχρονα. Ο
άγγελος, δηλαδή, εξαιτίας της φύσεως και της
τάχει φύσεως καὶ τῷ ἑτοίμως,
ἤγουν ταχέως, μεταβαίνειν ἐνεργεῖ
ετοιμότητός του, πολύ
γρήγορα μεταβαίνει και ενεργεί σε διαφορετικούς
ἐν διαφόροις τόποις, τὸ δὲ
θεῖον πανταχῇ ὂν καὶ ὑπὲρ τὸ
πᾶν κατὰ
τόπους· ενώ ο
Θεός είναι πανταχού παρών και πάνω απ’ όλα, και με μια και
ταὐτὸν διαφόρως ἐνεργεῖ μιᾷ
καὶ ἁπλῇ ἐνεργείᾳ.
απλή ενέργειά του
ενεργεί συγχρόνως με διαφορετικούς τρόπους.
῾Η δὲ ψυχὴ συνδέδεται τῷ
σώματι ὅλη ὅλῳ καὶ οὐ μέρος
μέρει καὶ οὐ
Η ψυχή πάλι έχει
συνδεθεί ολόκληρη με όλο το σώμα, και όχι ένα μέρος της
περιέχεται ὑπ᾿ αὐτοῦ,
ἀλλὰ περιέχει αὐτὸ, ὥσπερ πῦρ
σίδηρον, καὶ
μ’ ένα μέρος
του· δεν περιέχεται σ’ αυτό αλλά το περιέχει, όπως
η φωτιά το
ἐν αὐτῷ οὖσα τὰς
οἰκείας ἐνεργείας ἐνεργεῖ.
Περιγραπτόν μέν ἐστι
σίδερο· όντας
μέσα στο σώμα ενεργεί σύμφωνα με τη φύση της. Αυτό βέβαια
τὸ τόπῳ ἢ χρόνῳ ἢ
καταλήψει περιλαμβανόμενον, ἀπερίγραπτον δὲ
που περιλαμβάνεται
στον τόπο, το χρόνο ή την αντίληψη είναι περιορισμένο,
τὸ μηδενὶ τούτων περιεχόμενον.
᾿Απερίγραπτον μὲν οὖν μόνον ἐστὶ
ενώ εκείνο που κανένα
απ’ αυτά δεν το περιέχει είναι απεριόριστο.
τὸ θεῖον ἄναρχον ὂν καὶ
ἀτελεύτητον καὶ πάντα περιέχον καὶ
Απεριόριστο, λοιπόν, είναι μόνο το θείο, επειδή είναι χωρίς αρχή και τέλος
μηδεμιᾷ καταλήψει περιεχόμενον·
μόνον γάρ ἐστιν ἀκατάληπτον καὶ
και τα περιέχει όλα, χωρίς
νά περιέχεται από κανένα. Διότι μόνο αυτό είναι
ἀόριστον, ὑπ᾿ οὐδενὸς
γινωσκόμενον, αὐτὸ δὲ μόνον ἑαυτοῦ
ακατάληπτο και
απροσδιόριστο· κανένα δεν το γνωρίζει, και μόνον αυτό
θεωρητικόν. ῾Ο δὲ ἄγγελος καὶ
χρόνῳ περιγράφεται –ἤρξατο γὰρ
γνωρίζει τον εαυτό
του. Ο άγγελος όμως και περιορίζεται από το χρόνο
τοῦ εἶναι– καὶ τόπῳ, εἰ
καὶ νοητῶς, ὡς προείπομεν, καὶ
καταλήψει·
–καθώς έχει αρχή
υπάρξεως– και από τον τόπο, αν και περιορίζεται νοητά,
καὶ ἀλλήλων γὰρ τὴν φύσιν
ἴσασι πως καὶ ὑπὸ κτίστου ὁρίζονται
όπως είπαμε παραπάνω,
και με την αντίληψη περιορίζεται. Ο ένας μάλιστα
τέλεον· τὰ δὲ σώματα καὶ
ἀρχῇ καὶ τέλει καὶ τόπῳ
σωματικῷ καὶ
γνωρίζει κάπως τη
φύση του άλλου, ενώ ο δημιουργός τους τα προσδιορίζει
πλήρως. Τα σώματα
πάλι περιορίζονται από την αρχή και το τέλος τους, από
καταλήψει.
το χώρο που καταλαμβάνουν, και από την αντίληψη.
Συλλογιμαῖα περί τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί
τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος καί τοῦ Λόγου καί τοῦ Πνεύματος.
Συλλογή χωρίων για το
Θεό, δηλαδή για τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο
Πνεύμα και σχετικά με
το Λόγο και το Πνεύμα.
῎Ατρεπτον παντελῶς τὸ θεῖον καὶ
ἀναλλοίωτον· πάντα γὰρ τῇ
Το θείο είναι τελείως
αμετάβλητο και αναλλοίωτο· διότι όλα αυτά που δεν
προγνώσει τὰ οὐκ ἐφ᾿
ἡμῖν προώρισεν, ἕκαστον κατὰ τὸν ἴδιον
καὶ
εξαρτώνται από μας τα
αποφάσισε προηγουμένως με τη πρόγνωσή του, το
πρέποντα καιρὸν καὶ τόπον. Καὶ
κατὰ τοῦτο "ὁ Πατὴρ οὐδένα
καθένα στον ιδιαίτερο
και κατάλληλο καιρό και τόπο. Και σύμφωνα μ’ αυτό,
κρίνει, τὴν δὲ κρίσιν πᾶσαν
δέδωκε τῷ Υἱῷ"· ἔκρινε γὰρ
ὁ Πατὴρ
«ο Πατέρας δεν κρίνει
κανέναν, αλλά έδωσε όλη τη κρίση στην εξουσία του
δηλονότι καὶ ὁ Υἱὸς ὡς
Θεὸς, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον·
αὐτὸς δὲ ὁ
Υιού»· διότι
είναι φανερό ότι η κρίση ανήκε στον Πατέρα και τον Υιό ως Θεό
Υἱὸς ὡς ἄνθρωπος σωματικῶς καταβήσεται
καὶ καθιεῖται ἐπὶ θρόνου
και στο Άγιο Πνεύμα.
Ο ίδιος μάλιστα ο Υιός θα κατέβει στη γη, ως άνθρωπος
δόξης –σώματος γὰρ περιγραπτοῦ ἡ
κατάβασις καὶ ἡ καθέδρα– καὶ
με σώμα, και θα
καθίσει σε ένδοξο θρόνο – η κατάβαση και ο θρόνος αφορούν
κρινεῖ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην
ἐν δικαιοσύνῃ.
περιορισμένο σώμα–
και από κει θα κρίνει όλη την οικουμένη με δικαιοσύνη.
Πάντα ἀπέχει Θεοῦ, οὐ
τόπῳ ἀλλὰ φύσει. ᾿Επὶ
ἡμῶν φρόνησις καὶ
Όλα απέχουν από το
Θεό, όχι τοπικά, αλλά από τη φύση τους. Σε μας η
σοφία καὶ βουλὴ ὡς ἕξις
συμβαίνει καὶ ἀποχωρεῖ, οὐ μὴν
ἐπὶ Θεοῦ.
σύνεση, η σοφία και η
σκέψη υπάρχουν και μας εγκαταλείπουν ως συνήθεια·
᾿Επ᾿ αὐτοῦ γὰρ οὐδὲν
γίνεται καὶ ἀπογίνεται· ἀναλλοίωτος
γάρ ἐστι
δεν συμβαίνει όμως
έτσι με το Θεό. Γι’ Αυτόν, τίποτε δεν γίνεται και τίποτε
καὶ ἄτρεπτος, καὶ οὐ χρὴ
συμβεβηκὸς ἐπ᾿ αὐτοῦ λέγειν. Τὸ
ἀγαθὸν
δεν χάνεται·
διότι είναι αναλλοίωτος και αμετάβλητος, και δεν πρέπει να του
ὁ Θεὸς σύνδρομον ἔχει τῇ
οὐσίᾳ.
αποδίδουμε κάποιο
συμβάν. Ο Θεός έχει συνυφασμένο στην ουσία του το
αγαθό.
῾Ο ἐπιθυμῶν ἀεὶ τοῦ
Θεοῦ, οὗτος ὁρᾷ αὐτόν. ᾿Εν πᾶσι
γάρ ἐστιν ὁ
Όποιος επιθυμεί
διαρκώς το Θεό, αυτός τον βλέπει. Διότι ο Θεός υπάρχει σε
Θεός· τοῦ γὰρ ὄντος
ἐξῆπται τὰ ὄντα, καὶ οὐκ ἔστιν
εἶναί τι, εἰ μὴ ἐν
όλα· καθόσον τα
κτίσματα εξαρτώνται από το Θεό που υπάρχει, και δεν είναι
τῷ ὄντι τὸ εἶναι ἔχοι, ὅτι
πᾶσι μὲν ἐγκέκραται ὁ Θεὸς ὡς
συνέχων
δυνατόν να υπάρχει
κάτι, εάν δεν εξαρτά την ύπαρξή του από το Θεό. Ο
Θεός αναμειγνύεται με
όλα, διότι συγκρατεί τη φύση τους·
τὴν φύσιν, τῇ δὲ ἁγίᾳ
αὐτοῦ σαρκὶ ὁ Θεὸς Λόγος καθ᾿
ὑπόστασιν
και μάλιστα ο Θεός
Λόγος ενώθηκε με την αγία σάρκα του υποστατικά
ἡνώθη καὶ κατεμίχθη
ἀσυγχύτως πρὸς τὸ ἡμέτερον.
Οὐδεὶς ὁρᾷ τὸν
και αναμίχθηκε χωρίς
συγχώνευση με τη δική μας φύση. Κανείς δεν βλέπει
Πατέρα εἰ μὴ ὁ Υἱὸς καὶ
τὸ Πνεῦμα.
τον Πατέρα παρά μόνον
ο Υιός και το Πνεύμα.
Βούλησις καὶ σοφία καὶ δύναμις
ὁ Υἱός ἐστι τοῦ Πατρός· οὐ
χρὴ γὰρ
Ο Υιός είναι η
βούληση, η σοφία και η δύναμη του Πατέρα. Και δεν πρέπει
λέγειν ἐπὶ Θεοῦ ποιότητα,
ἵνα μὴ σύνθετον αὐτὸν εἴπωμεν ἐξ
οὐσίας
ν’ αποδίδουμε στο Θεό
ποιότητα, για να μην τον θεωρήσουμε σύνθετο, από
καὶ ποιότητος. ῾Ο Υἱὸς ἐκ
τοῦ Πατρός ἐστι καὶ πάντα, ὅσα ἔχει,
ἐξ
ουσία και ποιότητα. Ο
Υιός προέρχεται από τον Πατέρα, και όλα, όσα έχει, τα
αὐτοῦ ἔχει. Διὸ οὐ δύναται
ποιεῖν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ οὐδέν·
οὐ γὰρ ἔχει
έχει απ’ αυτόν. Γι’
αυτό και δεν κάνει τίποτε από μόνος του· δεν έχει
ἰδιάζουσαν ἐνέργειαν παρὰ
τὸν Πατέρα.
ιδιαίτερη ενέργεια
απ’ αυτήν του Πατέρα.
῞Οτι φύσει ἀόρατος ὁ Θεός,
ὁρατὸς ταῖς ἐνεργείαις γίνεται, ἐκ
τῆς
Ο Θεός είναι από τη
φύση του αόρατος και γίνεται ορατός με τις ενέργειές
τοῦ κόσμου συστάσεως καὶ
κυβερνήσεως γινωσκόμενος.
του· αυτό το
γνωρίζουμε από την κατασκευή και διακυβέρνηση του κόσμου.
Εἰκὼν τοῦ Πατρὸς ὁ
Υἱός, καὶ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα, δι᾿
οὗ ὁ Χριστὸς
Ο Υιός είναι εικόνα
του Πατέρα, το Πνεύμα του Υιού· όταν ο Χριστός με το
ἐνοικῶν ἀνθρώπῳ δίδωσιν
αὐτῷ τὸ κατ᾿ εἰκόνα.
Πνεύμα κατοικεί μέσα
στον άνθρωπο, του δίνει το κατ’ εικόνα.
Θεὸς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον,
μέσον ἀγεννήτου καὶ γεννητοῦ καὶ δι᾿
Το Άγιο Πνεύμα είναι
Θεός, ενδιάμεσο του αγέννητου και του γεννητού·
Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συναπτόμενον·
Πνεῦμα Θεοῦ λέγεται, Πνεῦμα
συνάπτεται με τον
Πατέρα μέσω του Υιού. Λέγεται Πνεύμα Θεού, Πνεύμα
Χριστοῦ, νοῦς
Χριστοῦ, Πνεῦμα Κυρίου, αὐτοκύριος,
Πνεῦμα
Χριστού, νους
Χριστού, Πνεύμα Κυρίου, Αυτοκύριος, Πνεύμα υιοθεσίας,
υἱοθεσίας, ἀληθείας,
ἐλευθερίας, σοφίας (καὶ γὰρ ποιητικὸν
τούτων
αλήθειας, ελευθερίας,
σοφίας (διότι τα δημιουργεί όλα αυτά). Είναι
Πνεύμα
ἁπάντων)· πάντα τῇ
οὐσίᾳ πληροῦν, πάντα συνέχον, πληρωτικὸν
που τα γεμίζει όλα με
την ουσία του, όλα τα συνέχει, που μπορεί να γεμίσει
κόσμου κατὰ τὴν οὐσίαν,
ἀχώρητον κόσμῳ κατὰ τὴν δύναμιν.
τον κόσμο με την
ουσία του, αλλά στη δύναμή του δεν χωρά στον κόσμο.
Θεός ἐστιν ἀίδιος οὐσία
καὶ ἀπαράλλακτος, δημιουργικὴ τῶν ὄντων,
Ο Θεός είναι ουσία
αιώνια και αμετάβλητη, δημιουργός των όντων· Τον
εὐσεβεῖ συνειδήσει προσκυνουμένη.
προσκυνάμε με
αισθήματα ευσεβείας.
Θεὸς καὶ Πατὴρ ὁ ὢν
ἀεὶ ἀγέννητος, ὡς μὴ ἔκ τινος
γεννηθείς,
Θεός είναι και ο Πατέρας,
ο οποίος είναι αιώνια αγέννητος· διότι δεν προήλθε
γεννήσας δὲ Υἱὸν συναΐδιον. Θεὸς
ἐστιν καὶ ὁ Υἱός, ὁ ὢν
ἀεὶ σὺν τῷ
από κάποιον, αλλά
γέννησε τον Υιό συναιώνιο. Θεός είναι και ο Υιός, που
Πατρί, ἀχρόνως καὶ ἀιδίως
καὶ ἀρρεύστως καὶ ἀπαθῶς καὶ
είναι πάντα με τον
Πατέρα και γεννήθηκε απ’ Αυτόν εκτός χρόνου, χωρίς
ἀδιαστάτως ἐξ αὐτοῦ
γεγεννημένος. Θεὸς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιόν
ἐστι,
μεταβολή ή πάθος ή
χωρισμό απ’ Αυτόν. Θεός είναι και το Άγιο Πνεύμα,
δύναμις ἁγιαστική, ἐνυπόστατος,
ἐκ τοῦ Πατρὸς ἀδιαστάτως
αγιαστική δύναμη,
ενυπόστατη, που εκπορεύεται από τον Πατέρα χωρίς ν’
ἐκπορευομένη καὶ ἐν Υἱῷ
ἀναπαυομένη, ὁμοούσιος Πατρὶ καὶ
Υἱῷ.
απομακρύνεται απ’
Αυτόν· αναπαύεται στον Υιό και έχει την ίδια ουσία με
τον Πατέρα και τον
Υιό.
Λόγος ἐστὶν ὁ οὐσιωδῶς τῷ
Πατρὶ ἀεὶ συμπαρών. Λόγος πάλιν
ἐστὶ
Ο Λόγος είναι αυτός
που βρίσκεται πάντοτε κατ’ ουσίαν με τον Πατέρα.
καὶ ἡ φυσικὴ τοῦ νοῦ
κίνησις, καθ᾿ ἣν κινεῖται καὶ νοεῖ
καὶ λογίζεται
Λόγος, επίσης, είναι
η φυσική κίνηση του νου, σύμφωνα με την οποία
οἱονεὶ φῶς αὐτοῦ ὢν
καὶ ἀπαύγασμα. Λόγος πάλιν ἐστὶν
ὁ
κινείται, σκέφτεται
και συλλογίζεται, σαν να είναι το φως και η λάμψη του.
ἐνδιάθετος, ὁ ἐν καρδίᾳ
λαλούμενος. Καὶ πάλιν λόγος ἐστὶν
ἄγγελος
Λόγος είναι ακόμη ο
ενδιάθετος, που λαλείται μέσα στην καρδιά. Τέλος,
νοήματος. ῾Ο μὲν οὖν Θεὸς
Λόγος οὐσιώδης τέ ἐστι καὶ
ἐνυπόστατος,
λόγος είναι αυτός που
μεταδίδει τη σκέψη. Συμπερασματικά, ο Θεός Λόγος
οἱ δὲ λοιποὶ τρεῖς λόγοι
δυνάμεις εἰσὶ τῆς ψυχῆς οὐκ ἐν
ἰδίᾳ ὑποστάσει
έχει ουσία και υπόσταση, ενώ οι υπόλοιποι τρεις λόγοι αποτελούν δυνάμεις
θεωρούμενοι· ὧν ὁ μὲν πρῶτος
τοῦ νοῦ φυσικόν ἐστι γέννημα ἐξ
της ψυχής, χωρίς να
έχουν ιδιαίτερη υπόσταση. Απ’ αυτούς, ο πρώτος είναι
αὐτοῦ ἀεὶ φυσικῶς
πηγαζόμενον, ὁ δεύτερος δὲ λέγεται
ἐνδιάθετος,
γέννημα του νου και προέρχεται από τη φύση του, ο δεύτερος λέγεται
ὁ δὲ τρίτος προφορικός.
ενδιάθετος και ο
τρίτος προφορικός.
Τὸ πνεῦμα νοεῖται πολλαχῶς·
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Λέγονται δὲ καὶ αἱ
Η λέξη πνεύμα έχει
πολλές σημασίες. Σημαίνει το Άγιο Πνεύμα. Πνεύματα
δυνάμεις τοῦ Πνεύματος τοῦ
Ἁγίου πνεύματα· πνεῦμα καὶ ὁ
ἄγγελος
λέγονται και οι
δυνάμεις του Αγίου Πνεύματος· πνεύμα ακόμη είναι και ο
ὁ ἀγαθός· πνεῦμα καὶ ὁ
δαίμων· πνεῦμα καὶ ἡ ψυχή· ἔστι
δέ, ὅτε καὶ ὁ
αγαθός άγγελος·
πνεύμα είναι και ο διάβολος· πνεύμα και η ψυχή· κάποτε
νοῦς πνεῦμα λέγεται· πνεῦμα
καὶ ὁ ἄνεμος· πνεῦμα καὶ ὁ
ἀήρ.
πνεύμα λέγεται και ο
νους· πνεύμα είναι και ο άνεμος και ο αέρας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14. Τὰ ἰδιώματα τῆς θείας
φύσεως
Τα ιδιώματα της θείας
φύσεως.
Τὸ ἄκτιστον, τὸ ἄναρχον, τὸ
ἀθάνατον καὶ ἀπέραντον καὶ
αἰώνιον,
Ιδιώματα της θείας
φύσεως είναι το άκτιστο, το άναρχο, το άφθαρτο, το
τὸ ἄυλον, τὸ ἀγαθόν, τὸ
δημιουργικόν, τὸ δίκαιον, τὸ φωτιστικόν,
αθάνατο, άπειρο και
αιώνιο, το αγαθό, το δημιουργικό, το δίκαιο, το
τὸ ἄτρεπτον, τὸ ἀπαθές, τὸ
ἀπερίγραπτον, τὸ ἀχώρητον,
φωτιστικό, το
αμετάβλητο, το απαθές, το απερίγραπτο, το αχώρητο,
τὸ ἀπεριόριστον, τὸ
ἀόριστον, τὸ ἀσώματον, τὸ
ἀόρατον,
το απεριόριστο, το
αόριστο, το ασώματο, το αόρατο, το ακατανόητο,
τὸ ἀπερινόητον, τὸ ἀνενδεές,
τὸ αὐτοκρατὲς καὶ αὐτεξούσιον,
η ιδιότητα να μην
έχει καμία ανάγκη, το αυτοκυριαρχικό και αυτεξούσιο,
τὸ παντοκρατορικόν, τὸ ζωοδοτικόν,
τὸ παντοδύναμον,
το εξουσιαστικό του
σύμπαντος, το ζωοποιό, το παντοδύναμο,
τὸ ἀπειροδύναμον, τὸ
ἁγιαστικὸν καὶ μεταδοτικόν, τὸ περιέχειν
καὶ
το απειροδύναμο, το
αγιαστικό και μεταδοτικό, η ιδιότητα να περιέχει και
συνέχειν τὰ σύμπαντα καὶ πάντων
προνοεῖσθαι· πάντα ταῦτα καὶ
συγκρατεί τα σύμπαντα
και να προνοεί για όλα. Όλα αυτά και τα παρόμοια
τοιαῦτα φύσει ἔχει οὐκ ἄλλοθεν
εἰληφυῖα, ἀλλ᾿ αὐτὴ μεταδιδοῦσα
η θεότητα τα έχει από
τη φύση της, χωρίς να τα έχει λάβει από αλλού.
παντὸς ἀγαθοῦ τοῖς οἰκείοις
ποιήμασι κατὰ τὴν ἑκάστου δεκτικὴν
Απεναντίας, η ίδια η
θεότητα μεταδίδει κάθε αγαθό στα δημιουργήματά της,
δύναμιν.
ανάλογα με τη δεκτική
ικανότητα του καθένα.
῾Η ἐν ἀλλήλαις τῶν
ὑποστάσεων μονή τε καὶ ἵδρυσις·
ἀδιάστατοι γὰρ
Ιδίωμα της θεότητος
είναι η αμοιβαία παραμονή και διαμονή των θείων
αὗται καὶ ἀνεκφοίτητοι
ἀλλήλων εἰσὶν, ἀσύγχυτον ἔχουσαι
τὴν ἐν
υποστάσεων·
διότι είναι αχώριστες μεταξύ τους χωρίς να λείπει η μία από την
ἀλλήλαις περιχώρησιν, οὐχ ὥστε
συναλείφεσθαι ἢ συγχεῖσθαι, ἀλλ᾿
άλλη· έχουν την
αλληλοπεριχώρησή τους ασύγχυτη, ώστε ούτε
να
ὥστε ἔχεσθαι ἀλλήλων. Υἱὸς
γὰρ ἐν Πατρὶ καὶ Πνεύματι, καὶ
συγχωνεύονται ούτε να
συγχέονται, αλλά να είναι σε αρμονία μεταξύ τους. Ο
Υιός δηλαδή είναι με
τον Πατέρα και το Πνεύμα, το Πνεύμα με τον Πατέρα
Πνεῦμα ἐν Πατρὶ καὶ Υἱῷ,
καὶ Πατὴρ ἐν Υἱῷ καὶ Πνεύματι,
μηδεμιᾶς
και τον Υιό και ο
Πατέρας με τον Υιό και το Πνεύμα, χωρίς να συμβαίνει
γινομένης συναλοιφῆς ἢ συμφύρσεως
ἢ συγχύσεως. Καὶ τὸ ἓν καὶ
καμιά συγχώνευση ή
ανάμειξη ή σύγχυση. Ιδίωμα της θεότητος επίσης είναι η
ταὐτὸν τῆς κινήσεως· ἓν
γὰρ ἔξαλμα καὶ μία κίνησις τῶν τριῶν
ενότητα και ταυτότητα
της κινήσεως· γίνεται, δηλαδή, μία εξόρμηση και μία
ὑποστάσεων, ὅπερ ἐπὶ τῆς
κτιστῆς φύσεως θεωρηθῆναι ἀδύνατον.
κίνηση των τριών
υποστάσεων, κάτι που δεν μπορεί να παρατηρηθεί στην
κτιστή φύση.
Καὶ ὅτι ἡ θεία ἔλλαμψις καὶ
ἐνέργεια μία οὖσα καὶ ἁπλῆ καὶ
ἀμερὴς
Και ακόμη, η θεία
ακτινοβολία και ενέργεια είναι μία, απλή και αδιαίρετη·
καὶ ἀγαθοειδῶς ἐν τοῖς
μεριστοῖς ποικιλλομένη καὶ τούτοις πᾶσι τὰ
προσφέρει πολλά αγαθά
στα κτιστά που διαιρούνται· και, ενώ μοιράζει σ’ όλα
τῆς οἰκείας φύσεως συστατικὰ
νέμουσα μένει ἁπλῆ, πληθυνομένη μὲν
τα συστατικά της
φύσεώς τους, η ίδια παραμένει απλή· μοιράζει τον
ἐν τοῖς μεριστοῖς ἀμερίστως
καὶ τὰ μεριστὰ πρὸς τὴν ἑαυτῆς
εαυτό της σε πολλά
χωρίς να διαιρείται η ίδια· συγκεντρώνει και
ἁπλότητα συνάγουσα καὶ
ἐπιστρέφουσα –πάντα γὰρ αὐτῆς
ἐφίεται
επαναφέρει τα
διαιρεμένα στη δική της απλότητα –διότι όλα τα όντα την
καὶ ἐν αὐτῇ ἔχει τὴν
ὕπαρξιν–· καὶ αὐτὴ τοῖς πᾶσι τὸ
εἶναι καθὼς ἔχει
ποθούν και οφείλουν
την ύπαρξή τους σ’ αυτήν–· και αυτή μεταδίδει σε όλα
φύσεως μεταδίδωσι· καὶ αὐτή
ἐστι τῶν ὄντων τὸ εἶναι καὶ τῶν
την ύπαρξη ανάλογα με τη φύση τους· έτσι η θεότητα αποτελεί την
ύπαρξη
ζώντων ἡ ζωὴ καὶ τῶν λογικῶς
ὄντων ὁ λόγος καὶ τῶν νοερῶς
για τα όντα, τη ζωή
για τα ζωντανά, τη λογική για τα λογικά και το νου για
ὄντων ἡ νόησις, αὐτὴ
ὑπὲρ νοῦν οὖσα καὶ ὑπὲρ λόγον
καὶ ὑπὲρ ζωὴν
τα νοερά· η ίδια
βέβαια είναι πέρα και πάνω από το νου, το λόγο, τη ζωή και
καὶ ὑπὲρ οὐσίαν.
τη φύση.
῎Ετι δὲ καὶ τὸ διὰ πάντων
διήκειν ἀμιγῶς, δι᾿ αὑτῆς δὲ
οὐδέν. ῎Ετι καὶ
Ιδίωμά της ακόμη
είναι ότι περνά μέσα απ’ όλα τα όντα, ενώ απ’ αυτήν δεν
τὸ ἁπλῇ γνώσει γινώσκειν τὰ
πάντα καὶ πάντα τῷ θείῳ καὶ
περνά κανένα ον.
Επίσης, ότι γνωρίζει τα πάντα με απλή γνώση· όλα τα
παντεποπτικῷ καὶ ἀΰλῳ αὐτῆς
ὄμματι ἁπλῶς καθορᾶν, τά τε
βλέπει με απλό τρόπο,
με το θείο, παντεποπτικό και άϋλο βλέμμα της· βλέπει
ἐνεστῶτα τά τε παρεληλυθότα καὶ
τὰ μέλλοντα πρὶν γενέσεως
τα παρόντα, τα
παρελθόντα και τα μέλλοντα προτού να συμβούν. Ιδίωμά της,
αὐτῶν· τὸ ἀναμάρτητον
καὶ ἀφιέναι ἁμαρτίας καὶ σῴζειν·
καὶ ὅτι
επίσης, είναι η
αναμαρτησία, η συγχώρεση των αμαρτιών και η σωτηρία. Και
πάντα μέν, ὅσα θέλει, δύναται,
οὐχ ὅσα δὲ δύναται, θέλει· δύναται
ακόμη, ότι μπορεί να
πετύχει όλα όσα θέλει, αλλά δεν θέλει να κάνει όσα
γὰρ ἀπολέσαι τὸν κόσμον, οὐ
θέλει δέ.
μπορεί· μπορεί,
για παράδειγμα, να καταστρέψει τον κόσμο, αλλά δεν το θέλει.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Περὶ αἰῶνος
Για τον αιώνα.
Αὐτὸς τοὺς αἰῶνας
ἐποίησεν, ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν
αἰώνων, πρὸς
Αυτός, που υπάρχει
πριν από το χρόνο, δημιούργησε τους αιώνες· προς
ὅν φησιν ὁ θεῖος Δαυίδ·
"᾿Απὸ τοῦ αἰῶνος καί ἕως τοῦ
αἰῶνος σὺ εἶ".
αυτόν λέει ο προφήτης
Δαβίδ: «Πριν από τους αιώνες και έως το τέλος τους
Καὶ ὁ θεῖος ἀπόστολος·
"Δι᾿ οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας
ἐποίησε".
εσύ υπάρχεις». Και ο
θείος απόστολος λέει: «Με Αυτόν δημιούργησε τους
αιώνες».
Χρὴ τοίνυν γινώσκειν, ὅτι τὸ
τοῦ αἰῶνος ὄνομα πολύσημόν ἐστι·
Πρέπει, λοιπόν, να
γνωρίζουμε ότι το όνομα του αιώνα είναι πολύσημο·
πλεῖστα γὰρ σημαίνει. Αἰὼν
γὰρ λέγεται καὶ ἡ ἑκάστου τῶν
δηλαδή, έχει πολλές
σημασίες. Αιώνας ονομάζεται η ζωή κάθε ανθρώπου·
ἀνθρώπων ζωή. Λέγεται πάλιν
αἰὼν καὶ ὁ τῶν χιλίων ἐτῶν
χρόνος.
επίσης, αιώνας
λέγεται και ο χρόνος χιλίων ετών. Ακόμη αιώνα καλούμε
Πάλιν λέγεται αἰὼν ὅλος ὁ
παρὼν βίος, καὶ αἰὼν ὁ μέλλων,
ὁ μετὰ
όλο τον παρόντα βίο, αλλά
και την αιώνια μέλλουσα ζωή, που είναι μετά
τὴν ἀνάστασιν, ὁ
ἀτελεύτητος. Λέγεται πάλιν αἰὼν, οὐ
χρόνος, οὐδὲ
την ανάσταση. Τέλος,
αιώνας λέγεται όχι ο χρόνος, ούτε κάποιο διάστημα του
χρόνου τι μέρος ἡλίου φορᾷ
καὶ δρόμῳ μετρούμενον, ἤγουν δι᾿
χρόνου που μετριέται
με την κίνηση και την τροχιά του ήλιου, που
ἡμερῶν καὶ νυκτῶν συνιστάμενον,
ἀλλὰ τὸ συμπαρεκτεινόμενον τοῖς
συνίσταται από
ημερόνυχτα, αλλά η κίνηση και το διάστημα του χρόνου
ἀιδίοις οἷόν τι χρονικὸν
κίνημα καὶ διάστημα. Ὅπερ γὰρ τοῖς ὑπὸ
που παρατείνεται μαζί
με τα αιώνια. Ό,τι δηλαδή είναι ο χρόνος γι’ αυτά που
χρόνον ὁ χρόνος, τοῦτο τοῖς
ἀιδίοις ἐστὶν αἰών.
εξαρτώνται από το
χρόνο, αυτό είναι ο αιώνας για τα αιώνια.
Λέγονται μὲν οὖν ἑπτὰ
αἰῶνες τοῦ κόσμου τούτου, ἤγουν
ἀπὸ τῆς
Αναφέρονται βέβαια
επτά αιώνες αυτού του κόσμου, από τότε δηλαδή που
οὐρανοῦ καὶ γῆς κτίσεως
μέχρι τῆς κοινῆς τῶν ἀνθρώπων
δημιουργήθηκε ο
ουρανός και η γη μέχρι το κοινό τέλος και την κοινή
συντελείας τε καὶ ἀναστάσεως.
῎Εστι μὲν γὰρ συντέλεια μερικὴ ὁ
ανάσταση των
ανθρώπων. Διότι υπάρχει και ατομικό τέλος, ο θάνατος του
ἑκάστου θάνατος· ἔστι δὲ
καὶ κοινὴ καὶ παντελὴς συντέλεια, ὅτε
κάθε ανθρώπου·
υπάρχει επίσης και κοινό και γενικό τέλος, όταν θα γίνει
μέλλει ἡ κοινὴ γίνεσθαι τῶν
ἀνθρώπων ἀνάστασις. ῎Ογδοος δὲ
αἰὼν
η κοινή ανάσταση όλων
των ανθρώπων. Γι’ αυτό, όγδοος αιώνας είναι ο
ὁ μέλλων.
μελλοντικός.
Πρὸ δὲ τῆς τοῦ κόσμου
συστάσεως, ὅτε οὐδὲ ἥλιος ἦν διαιρῶν
ἡμέραν
Πριν ακόμη από τη
δημιουργία του κόσμου, όταν δεν υπήρχε ούτε ο ήλιος
ἀπὸ νυκτός, οὐκ ἦν
αἰὼν μετρητός, ἀλλὰ τὸ
συμπαρεκτεινόμενον
που χωρίζει την ημέρα
από τη νύχτα, δεν υπήρχε αιώνας που να μπορεί να
τοῖς ἀιδίοις, οἷόν τι
χρονικὸν κίνημα καὶ διάστημα· καὶ κατὰ
μὲν
μετρηθεί, αλλά υπήρχε
αυτό που παρατείνεται μαζί με τα αιώνια, σαν κάποια
κίνηση και διάστημα
του χρόνου· και σύμφωνα μ’ αυτό
τοῦτο εἷς αἰών ἐστι, καθὸ
καὶ λέγεται ὁ Θεὸς αἰώνιος,
ἀλλὰ καὶ
υπάρχει ένας
αιώνας· γι’ αυτό και ο Θεός λέγεται αιώνιος αλλά και
προαιώνιος. Καὶ αὐτὸν γὰρ
τὸν αἰῶνα αὐτὸς ἐποίησε·
μόνος γὰρ
προαιώνιος. Διότι ο
ίδιος δημιούργησε και τον αιώνα. Επειδή ο Θεός είναι
ἄναρχος ὢν ὁ Θεὸς πάντων
αὐτός ἐστι ποιητής, τῶν τε αἰώνων
καὶ
ο μόνος άναρχος,
είναι ο ίδιος δημιουργός όλων, και των αιώνων και όλων
πάντων τῶν ὄντων. Θεὸν δὲ
εἰπὼν δῆλον, ὅτι τὸν Πατέρα λέγω
καὶ
των όντων. Όταν λέω
"Θεό", είναι φανερό ότι εννοώ τον Πατέρα και το
τὸν μονογενῆ αὐτοῦ Υἱόν,
τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν,
καὶ τὸ
μονογενή του Υιό, τον
Κύριό μας Ιησού Χριστό, και το Πανάγιο Πνεύμα του,
Πνεῦμα αὐτοῦ τὸ Πανάγιον,
τὸν ἕνα Θεὸν ἡμῶν.
τον ένα Θεό μας.
Λέγονται δὲ αἰῶνες αἰώνων,
καθότι καὶ οἱ τοῦ παρόντος κόσμου
Λέγονται επίσης
"αιώνες αιώνων", επειδή οι επτά αιώνες του παρόντος
ἑπτὰ αἰῶνες πολλοὺς
αἰῶνας, ἤγουν ζωὰς ἀνθρώπων
περιέχουσι,
κόσμου περιλαμβάνουν
πολλούς αιώνες, δηλαδή ζωές των ανθρώπων και
καὶ ὁ αἰὼν ὁ εἷς
πάντων τῶν αἰώνων ἐστὶ περιεκτικός.
Καὶ αἰὼν
επειδή ο ένας αιώνας
είναι περιεκτικός όλων των αιώνων. Και ονομάζεται
αἰῶνος λέγεται ὁ νῦν καὶ
ὁ μέλλων. Αἰώνιος δὲ ζωὴ καὶ
αἰώνιος
"αιώνας
αιώνα" ο τωρινός και ο μελλοντικός αιώνας. Η φράση πάλι "αιώνια
κόλασις τὸ ἀτελεύτητον τοῦ
μέλλοντος αἰῶνος δηλοῖ. Οὐδὲ γὰρ
ζωή" και
"αιώνια κόλαση" δείχνει το ατελείωτο του μελλοντικού αιώνα.
μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἡμέραις
καὶ νυξὶν ὁ χρόνος ἀριθμηθήσεται·
ἔσται
Διότι, μετά την
ανάσταση, ο χρόνος δεν θα αριθμείται με ημέρες και νύχτες·
δὲ μᾶλλον μία ἡμέρα
ἀνέσπερος, τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης
τοῖς
θα είναι μάλλον μια
ανέσπερη ημέρα, όπου ο ήλιος της δικαιοσύνης θα
δικαίοις φαιδρῶς ἐπιλάμποντος,
τοῖς δὲ ἁμαρτωλοῖς νὺξ βαθεῖα
καταλάμπει ευχάριστα
τους δίκαιους, ενώ βαθειά και απέραντη νύχτα θα
ἀπέραντος. Πῶς τοίνυν ὁ τῶν
χιλίων ἐτῶν τῆς ὠριγενιαστικῆς
ισχύει για τους
αμαρτωλούς. Πώς, λοιπόν, θα μετρηθεί το χρονικό διάστημα
ἀποκαταστάσεως ἀριθμηθήσεται
χρόνος; Πάντων οὖν τῶν αἰώνων
των χιλίων ετών για
την αποκατάσταση που είπε ο Ωριγένης; Επομένως, ένας
εἷς ποιητής ἐστιν, ὁ Θεὸς, ὁ
καὶ τὰ σύμπαντα δημιουργήσας,
δημιουργός υπάρχει
για τους αιώνες, ο Θεός, ο οποίος δημιούργησε και τα
ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν
αἰώνων.
σύμπαντα και υπάρχει
προαιώνια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16. Περὶ δημιουργίας
Για τη Δημιουργία
᾿Επεὶ οὖν ὁ ἀγαθὸς καὶ
ὑπεράγαθος Θεὸς οὐκ ἠρκέσθη τῇ
ἑαυτοῦ
Επειδή, λοιπόν, ο
αγαθός και υπεράγαθος Θεός δεν επαναπαύθηκε στη
θεωρίᾳ, ἀλλ᾿ ὑπερβολῇ
ἀγαθότητος εὐδόκησε γενέσθαι τινὰ τὰ
θεωρία του εαυτού
του, αλλά από υπερβολική αγαθότητα θέλησε να
εὐεργετηθησόμενα καὶ μεθέξοντα τῆς
αὐτοῦ ἀγαθότητος, ἐκ τοῦ μὴ
δημιουργηθούν
ορισμένα δημιουργήματα που θα ευεργετηθούν και θα
μετάσχουν στην
αγαθότητα του· γι’ αυτό, παράγει και δημιουργεί
ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγει
καὶ δημιουργεῖ τὰ σύμπαντα, ἀόρατά τε
εκ του μηδενός τα
σύμπαντα, ορατά και αόρατα· δημιουργεί, επίσης,
καὶ ὁρατά, καὶ τὸν ἐξ
ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου συγκείμενον
ἄνθρωπον.
και τον άνθρωπο που
αποτελείται και από ορατή και από αόρατη φύση.
Κτίζει δὲ ἐννοῶν, καὶ τὸ
ἐννόημα ἔργον ὑφίσταται Λόγῳ
Μόλις συλλαμβάνει την
ιδέα, αυτόματα δημιουργεί· και η σκέψη του γίνεται
συμπληρούμενον καὶ Πνεύματι
τελειούμενον.
πράξη, που την
ολοκληρώνει ο Λόγος και την τελειοποιεί το Πνεύμα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17. Περὶ ἀγγέλων
Για τους αγγέλους.
Αὐτὸς τῶν ἀγγέλων ἐστὶ
ποιητὴς καὶ Δημιουργὸς, ἐκ τοῦ μὴ
ὄντος
Ο ίδιος είναι κτίστης
και δημιουργός των αγγέλων, τους οποίους έφερε στην
εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν
αὐτούς, κατ᾿ οἰκείαν εἰκόνα
κτίσας αὐτοὺς
ύπαρξη από το μηδέν,
και τους έκαμε σύμφωνα με τη δική του εικόνα να
φύσιν ἀσώματον, οἷόν τι
πνεῦμα ἤ πῦρ ἄυλον, ὥς φησιν ὁ θεῖος
είναι ασώματη φύση,
σαν κάποιος άνεμο ή άϋλη φωτιά, όπως το λέει ο θείος
Δαυίδ· "῾Ο ποιῶν τοὺς
ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς
Δαβίδ: «Αυτός που
κάνει τους αγγέλους ασώματα πνεύματα και τους
λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς
φλόγα", τὸ κοῦφον καὶ διάπυρον καὶ
λειτουργούς του σαν
φλόγα φωτιάς»· έτσι περιγράφει την ευκινησία, τη
θερμὸν καὶ τομώτατον καὶ ὀξὺ
περὶ τὴν θείαν ἔφεσίν τε καὶ
φλογερότητα, τη θερμότητα,
τη διεισδυτικότητα και την ταχύτητά τους στον
λειτουργίαν διαγράφων καὶ τὸ
ἀνωφερὲς αὐτῶν καὶ πάσης ὑλικῆς
πόθο και τη διακονία
του Θεού, καθώς και την προσήλωσή τους προς τα άνω
ἐννοίας ἀπηλλαγμένον.
και την απομάκρυνση από
κάθε υλική φροντίδα.
῎Αγγελος τοίνυν ἐστὶν οὐσία
νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος,
Ο άγγελος, λοιπόν,
είναι νοερή ουσία, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη, που
ἀσώματος, Θεῷ λειτουργοῦσα, κατὰ
χάριν ἐν τῇ φύσει τὸ ἀθάνατον
διακονεί το Θεό και
έλαβε κατά χάριν στη φύση της την αθανασία· τη μορφή
εἰληφυῖα, ἧς οὐσίας τὸ
εἶδος καὶ τὸν ὅρον μόνος ὁ Κτίστης
ἐπίσταται.
και την κατάσταση
αυτής της υπάρξεως μόνον ο δημιουργός της γνωρίζει.
᾿Ασώματος δὲ λέγεται καὶ
ἄυλος, ὅσον πρὸς ἡμᾶς· πᾶν γὰρ
Σε σχέση με μας είναι
ασώματη και άϋλη· αλλά, κάθε τι που συγκρίνεται
συγκρινόμενον πρὸς Θεὸν τὸν μόνον
ἀσύγκριτον παχύ τε καὶ ὑλικὸν
με τον μόνο ασύγκριτο
Θεό είναι παχύ και υλικό· διότι, μόνο το θείο
εὑρίσκεται· μόνον γὰρ ὄντως
ἄυλον τὸ θεῖόν ἐστι καὶ
ἀσώματον.
είναι όντως άϋλο και
ασώματο.
῎Εστι τοίνυν φύσις λογικὴ νοερά τε
καὶ αὐτεξούσιος, τρεπτὴ κατὰ
Ο άγγελος, λοιπόν,
είναι φύση λογική, νοερή και αυτεξούσια, μεταβλητή στην
γνώμην, ἤτοι ἐθελότρεπτος·
πᾶν γὰρ κτιστὸν καὶ τρεπτόν, μόνον δὲ
προαίρεση, δηλαδή στη
θέληση· διότι κάθε κτιστό είναι και μεταβλητό, ενώ
τὸ ἄκτιστον ἄτρεπτον. Καί πᾶν
λογικὸν αὐτεξούσιον. ῾Ως μὲν οὖν
μόνο το άκτιστο είναι
αμετάβλητο. Κάθε λογικό επίσης είναι και αυτεξούσιο.
λογικὴ καὶ νοερὰ αὐτεξούσιός
ἐστιν· ὡς δὲ κτιστὴ τρεπτή, ἔχουσα
(Ο άγγελος), λοιπόν,
σαν λογική και νοερή φύση είναι αυτεξούσιος· σαν
ἐξουσίαν καὶ μένειν καὶ
προκόπτειν ἐν τῷ ἀγαθῷ καὶ ἐπὶ
τὸ χεῖρον
κτιστή φύση είναι
μεταβλητή, έχοντας τη δυνατότητα και να διατηρείται και
τρέπεσθαι.
να προοδεύει στο
αγαθό αλλά και να πηγαίνει προς το χειρότερο.
᾿Ανεπίδεκτος μετανοίας, ὅτι καὶ
ἀσώματος· ὁ γὰρ ἄνθρωπος διὰ τὴν
(Ο άγγελος) δεν έχει
τη δυνατότητα να μετανοήσει, διότι είναι και ασώματος.
τοῦ σώματος ἀσθένειαν τῆς
μετανοίας ἔτυχεν. ᾿Αθάνατος οὐ φύσει,
Αντίθετα ο άνθρωπος, εξαιτίας
της αδυναμίας του σώματός του, μπορεί να
ἀλλὰ χάριτι· πᾶν γὰρ τὸ
ἀρξάμενον καὶ τελευτᾷ κατὰ φύσιν.
Μόνος
μετανοήσει. Είναι
αθάνατος κατά χάριν και όχι από τη φύση του· διότι ό,τι
δὲ ὁ Θεὸς ἀεὶ ὤν,
μᾶλλον δὲ καὶ ὑπὲρ τὸ ἀεί·
οὐχ ὑπὸ χρόνον γάρ,
έχει αρχή έχει και
τέλος, σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως. Και μόνον ο
ἀλλ᾿ ὑπὲρ χρόνον ὁ τῶν
χρόνων ποιητής.
Θεός είναι αιώνιος
και μάλιστα πέρα από τους αιώνες· διότι ο δημιουργός
του χρόνου δεν
εξαρτάται από το χρόνο, αλλά τον υπερβαίνει.
Φῶτα δεύτερα νοερὰ ἐκ τοῦ
πρώτου καὶ ἀνάρχου φωτὸς τὸν
(Οι άγγελοι) είναι
δεύτερα νοερά φώτα, τα οποία δέχονται το φωτισμό από το
φωτισμὸν ἔχοντα, οὐ γλώσσης καὶ
ἀκοῆς δεόμενα, ἀλλ᾿ ἄνευ λόγου
πρώτο και άναρχο
φως· δεν έχουν γλώσσα και ακοή, αλλά μεταδίδουν
προφορικοῦ μεταδιδόντα ἀλλήλοις τὰ
ἴδια νοήματα καὶ βουλήματα.
μεταξύ τους τις
σκέψεις και τις αποφάσεις τους χωρίς προφορικό λόγο.
Διὰ τοῦ Λόγου τοίνυν
ἐκτίσθησαν πάντες οἱ ἄγγελοι καὶ
ὑπὸ τοῦ
Ο Λόγος δημιούργησε
όλους τους αγγέλους και το Άγιο Πνεύμα με τον
Ἁγίου Πνεύματος διὰ τοῦ
ἁγιασμοῦ ἐτελειώθησαν, κατ᾿ ἀναλογίαν
αγιασμό του τους
τελειοποίησε· μετέχουν στο φωτισμό και τη χάρη αναλογικά
τῆς ἀξίας καὶ τῆς τάξεως
τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς χάριτος
μετέχοντες.
με την αξία και το
τάγμα τους.
Περιγραπτοί εἰσιν· ὅτε γάρ
εἰσιν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὔκ εἰσιν
ἐν τῇ γῇ,
Ο χώρος τους
περιορίζει· διότι όταν είναι στον ουρανό, δεν βρίσκονται στη
καὶ εἰς τὴν γῆν ὑπὸ
τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενοι οὐκ
ἐναπομένουσιν ἐν
γη· κι όταν ο Θεός
τους αποστέλλει στη γη, δεν παραμένουν στον ουρανό.
τῷ οὐρανῷ. Οὐ περιορίζονται
δὲ ὑπὸ τειχῶν καὶ θυρῶν καὶ
Βέβαια, τα τείχη, οι
πόρτες, οι κλειδαριές και τα λουκέτα δεν τους
κλείθρων καὶ σφραγίδων·
ἀόριστοι γάρ εἰσιν. ᾿Αορίστους δὲ
λέγω,
περιορίζουν·
διότι είναι ακαθόριστοι. Και λέγοντας "ακαθόριστοι", εννοώ,
οὐ γάρ, καθό εἰσιν,
ἐπιφαίνονται τοῖς ἀξίοις, οἷς ὁ
Θεὸς φαίνεσθαι
ότι φανερώνονται
στους αξίους, στους οποίους θέλει ο Θεός να εμφανισθούν,
αὐτοὺς θελήσει, ἀλλ᾿ ἐν
μετασχηματισμῷ, καθὼς δύνανται οἱ
όχι όπως πραγματικά
είναι, αλλά με άλλη μορφή, ανάλογα με τη δυνατότητα
ὁρῶντες ὁρᾶν. ᾿Αόριστον
γάρ ἐστι φύσει καὶ κυρίως μόνον τὸ
που έχουν να τους
δουν. Διότι, στην κυριολεξία, μόνο το άκτιστο είναι
ἄκτιστον· πᾶν γὰρ κτίσμα
ὑπὸ τοῦ κτίσαντος αὐτὸ Θεοῦ
ὁρίζεται.
ακαθόριστο· ενώ
κάθε δημιούργημα έχει τα όριά του, όπως τα όρισε ο Θεός.
῎Εξωθεν τῆς οὐσίας τὸν
ἁγιασμὸν ἐκ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος
ἔχοντες,
Έχουν τον αγιασμό από
το Άγιο Πνεύμα, έξω από την ουσία τους·
διὰ τῆς θείας χάριτος προφητεύοντες,
μὴ γάμου χρῄζοντες,
προφητεύουν με τη
θεία χάρη και δεν έχουν ανάγκη από γάμο,
ἐπειδήπερ μή εἰσι θνητοί.
επειδή δεν είναι
θνητοί.
Νόες δὲ ὄντες ἐν νοητοῖς καὶ
τόποις εἰσίν, οὐ σωματικῶς
Επειδή είναι
πνευματικά όντα, ζουν σε τόπους πνευματικούς, χωρίς να
περιγραφόμενοι· οὐ γὰρ σωματικῶς
κατὰ φύσιν σχηματίζονται, οὐδὲ
περιορίζονται όπως τα
σώματα· διότι δεν παίρνουν το σχήμα του σώματος
τριχῆ εἰσι διαστατοί, ἀλλὰ
τῷ νοητῶς παρεῖναι καὶ ἐνεργεῖν, ἔνθα
σύμφωνα με τους
φυσικούς νόμους, ούτε έχουν τρεις διαστάσεις, αλλά
ἂν προσταχθῶσι, καὶ μὴ δύνασθαι
κατὰ ταὐτὸν ὧδε κἀκεῖσε εἶναι
καὶ
παρουσιάζονται και
ενεργούν πνευματικά, όπου διαταχθούν· δεν μπορούν
ἐνεργεῖν.
βέβαια στο ίδιο
χρονικό διάστημα να βρίσκονται και να ενεργούν εδώ κι εκεί.
Εἴτε ἴσοι κατ᾿ οὐσίαν εἴτε
διαφέροντες ἀλλήλων, οὐκ ἴσμεν. Μόνος
δὲ
Δεν γνωρίζουμε εάν οι
άγγελοι είναι μεταξύ τους ίσοι στην ουσία ή
ὁ ποιήσας αὐτοὺς Θεὸς
ἐπίσταται, ὁ καὶ τὰ πάντα
εἰδώς.
διαφέρουν. Το
γνωρίζει μόνον ο παντογνώστης Θεός, ο οποίος τους έπλασε.
Διαφέροντες δὲ ἀλλήλων τῷ
φωτισμῷ καὶ τῇ στάσει, εἴτε πρὸς τὸν
Διαφέρουν, βέβαια,
μεταξύ τους στο φωτισμό και τη θέση· δηλαδή, ή
φωτισμὸν τὴν στάσιν ἔχοντες ἢ
πρὸς τὴν στάσιν τοῦ φωτισμοῦ
βρίσκονται σε θέση
δεκτική φωτισμού ή μετέχουν στο φωτισμό ανάλογα με
μετέχοντες καὶ ἀλλήλους φωτίζοντες
διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς τάξεως ἢ
τη θέση τους και
φωτίζονται μεταξύ τους εξαιτίας της υπεροχής του τάγματος
φύσεως. Δῆλον δέ, ὡς οἱ
ὑπερέχοντες τοῖς ὑποβεβηκόσι μεταδιδόασι
ή της φύσεως. Είναι
φανερό ότι οι άγγελοι που υπερέχουν μεταδίδουν το
τοῦ τε φωτισμοῦ καὶ τῆς
γνώσεως.
φωτισμό και τη γνώση
στους κατώτερους.
᾿Ισχυροὶ καὶ ἕτοιμοι πρὸς
τὴν τοῦ θείου θελήματος ἐκπλήρωσιν
καὶ
Είναι ικανοί και
πρόθυμοι στην εκτέλεση του θελήματος του Θεού και, λόγω
πανταχοῦ εὐθέως εὑρισκόμενοι,
ἔνθα ἂν ἡ θεία κελεύσῃ
ἐπίνευσις,
της ταχύτητος της
φύσεώς τους, βρίσκονται αμέσως παντού, όπου τους
τάχει φύσεως, καὶ φυλάττοντες τά
μέρη τῆς γῆς, καὶ ἐθνῶν καὶ
δώσει εντολή ο Θεός.
Φυλάγουν τα μέρη της γης, διοικούν έθνη και τόπους,
τόπων προϊστάμενοι, καθὼς ὑπὸ
τοῦ Δημιουργοῦ ἐτάχθησαν, καὶ
όπου ο Δημιουργός
τους έταξε, και φροντίζουν για τα ανθρώπινα και μας
τὰ καθ᾿ ἡμᾶς οἰκονομοῦντες
καὶ βοηθοῦντες ἡμῖν. Πάντως δὲ ὅτι
βοηθούν. Πάντως, είναι
ανώτεροι από μας, σύμφωνα με το θέλημα και την
κατὰ τὸ θεῖον θέλημά τε καὶ
πρόσταγμα ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες ἀεί
τε περὶ
εντολή του Θεού, και
βρίσκονται πάντοτε στην υπηρεσία του Θεού.
Θεὸν ὑπάρχοντες.
Δυσκίνητοι πρὸς τὸ κακὸν
ἀλλ᾿ οὐκ ἀκίνητοι, νῦν δὲ καὶ
ἀκίνητοι,
Είναι δυσκίνητοι προς
το κακό, όχι όμως ακίνητοι· τώρα όμως έχουν γίνει και
οὐ φύσει, ἀλλὰ χάριτι καὶ
τῇ τοῦ μόνου ἀγαθοῦ προσεδρείᾳ.
ακίνητοι (στο κακό),
όχι εξαιτίας της φύσεώς τους, αλλά κατά χάριν και με
την προσήλωσή τους
στο μόνο αγαθό.
῾Ορῶντες Θεὸν κατὰ τὸ
ἐφικτὸν αὐτοῖς καὶ ταύτην τροφὴν
ἔχοντες.
Βλέπουν το Θεό όσο
τους επιτρέπεται και έχουν τη θέα του σαν τροφή.
῾Υπὲρ ἡμᾶς ὄντες ὡς
ἀσώματοι, καὶ παντὸς σωματικοῦ πάθους
Ως ασώματοι είναι
ανώτεροι από μας· έχουν απαλλαγεί από κάθε πάθος του
ἀπηλλαγμένοι, οὐ μὴν
ἀπαθεῖς· μόνον γὰρ τὸ θεῖον
ἀπαθές ἐστι.
σώματος, αλλά δεν
είναι απαθείς· διότι μόνον ο Θεός είναι απαθής.
Μετασχηματίζονται δέ, πρὸς ὅπερ ἂν
ὁ Δεσπότης κελεύσῃ Θεός, καὶ
Αλλάζουν τη μορφή
τους, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου και Θεού, και
οὕτω τοῖς ἀνθρώποις
ἐπιφαίνονται καὶ τὰ θεῖα αὐτοῖς
έτσι φανερώνονται
στους ανθρώπους και τους αποκαλύπτουν τα θεία
ἀποκαλύπτουσι μυστήρια.
μυστήρια.
᾿Εν οὐρανῷ διατρίβουσι καὶ
ἓν ἔργον ἔχουσιν ὑμνεῖν τὸν Θεὸν
καὶ
Ζουν στον ουρανό και έχουν
ένα έργο, να υμνούν το Θεό και να διακονούν
λειτουργεῖν τῷ θείῳ αὐτοῦ
θελήματι. Καθὼς δὲ ὁ ἁγιώτατος καὶ
το θείο του θέλημα.
Έτσι το λέει και ο αγιώτατος, ιερώτατος και
ἱερώτατος καὶ θεολογικώτατός φησι
Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης·
θεολογικώτατος Διονύσιος
ο Αρεοπαγίτης: «Όλη η θεολογία, δηλαδή
"Πᾶσα ἡ θεολογία, ἤγουν ἡ
θεία Γραφὴ, τὰς οὐρανίους οὐσίας
ἐννέα
η Αγία Γραφή, έχει
ξεχωρίσει τις ουράνιες δυνάμεις σε εννέα τάγματα»·
κέκληκε"· ταύτας ὁ θεῖος
ἱεροτελεστὴς εἰς τρεῖς ἀφορίζει
τριαδικὰς
ο θείος διδάσκαλος
τις κατατάσσει αυτές σε τρία τριαδικά συστήματα.
διακοσμήσεις. "Καὶ πρώτην μὲν
εἶναί", φησι, "τὴν περὶ Θεὸν
οὖσαν ἀεὶ
«Πρώτη τριάδα», λέει,
«είναι αυτή που είναι πάντοτε γύρω από το Θεό και
καὶ προσεχῶς καὶ ἀμέσως
ἡνῶσθαι παραδεδομένην, τὴν τῶν
είναι έτοιμη να
ενωθεί μαζί του αμέσως, δηλαδή η τάξη των εξαπτέρυγων
ἑξαπτερύγων Σεραφὶμ καὶ τῶν
πολυομμάτων Χερουβὶμ καὶ τῶν
Σεραφίμ, των
πολυόμματων Χερουβίμ και των αγιώτατων Θρόνων·
ἁγιωτάτων
Θρόνων, δευτέραν δὲ τὴν τῶν
Κυριοτήτων καὶ τῶν
δεύτερη τριάδα είναι
των Κυριοτήτων, των Δυνάμεων και των Εξουσιών·
Δυνάμεων καὶ τῶν ᾿Εξουσιῶν,
τρίτην δὲ καὶ τελευταίαν τὴν τῶν
και τρίτη και
τελευταία τριάδα είναι των Αρχών, των Αρχαγγέλων και
᾿Αρχῶν καὶ ᾿Αρχαγγέλων καὶ
᾿Αγγέλων".
των Αγγέλων».
Τινὲς μὲν οὖν φασιν, ὅτι πρὸ
πάσης κτίσεως ἐγένοντο, ὡς ὁ Θεολόγος
Μερικοί λένε ότι
δημιουργήθηκαν πριν απ’ όλη τη δημιουργία, όπως ο άγιος
λέγει Γρηγόριος· "Πρῶτον μέν
ἐννοεῖ τὰς ἀγγελικὰς δυνάμεις καὶ
Γρηγόριος ο Θεολόγος,
που λέει: «(Ο Θεός) πρώτα συλλαμβάνει στο νου τις
οὐρανίους, καὶ τὸ ἐννόημα
ἔργον ἦν". Ἕτεροι δέ, ὅτι μετὰ
τὸ γενέσθαι
ουράνιες δυνάμεις των
αγγέλων, και η σκέψη του έγινε πράξη». Άλλοι λένε
τὸν πρῶτον οὐρανόν. ῞Οτι δὲ
πρὸ τῆς τοῦ ἀνθρώπου πλάσεως,
ότι δημιουργήθηκαν μετά τη δημιουργία του πρώτου ουρανού. Όλοι
βέβαια
πάντες ὁμολογοῦσιν. ᾿Εγὼ δὲ
τῷ Θεολόγῳ Γρηγορίῳ συντίθεμαι·
συμφωνούν ότι έγιναν
πριν την πλάση του ανθρώπου. Εγώ συμφωνώ με το
ἔπρεπε γὰρ πρῶτον τὴν νοερὰν
οὐσίαν κτισθῆναι καὶ οὕτω τὴν
Θεολόγο Γρηγόριο. Διότι
έπρεπε πρώτα να δημιουργηθούν οι νοερές ουσίες,
αἰσθητὴν καὶ τότε ἐξ
ἀμφοτέρων τὸν ἄνθρωπον.
έπειτα τα αισθητά,
και στο τέλος και από τα δύο ο άνθρωπος.
῞Οσοι δέ φασι τοὺς ἀγγέλους
δημιουργοὺς τῆς οἱασδήποτε οὐσίας,
Όσοι τέλος
ισχυρίζονται ότι οι άγγελοι είναι οι δημιουργοί των διαφόρων
οὗτοι στόμα εἰσὶ τοῦ πατρὸς
αὐτῶν, τοῦ Διαβόλου· κτίσμα γὰρ
υπάρξεων, αυτοί
αποτελούν το στόμα του πατέρα τους, του Διαβόλου· διότι
ὄντες οὔκ εἰσι δημιουργοί. Πάντων
δὲ ποιητὴς καὶ προνοητὴς καὶ
οι άγγελοι είναι κτίσματα
και όχι δημιουργοί. Δημιουργός, προνοητής και
συνοχεὺς ὁ Θεός ἐστιν, ὁ
μόνος ἄκτιστος, ὁ ἐν Πατρὶ καὶ
Υἱῷ καὶ
συντηρητής όλων είναι
μόνον ο άκτιστος Θεός, ο οποίος υμνείται και
Ἅγίῳ Πνεύματι
ὑμνούμενός τε καὶ δοξαζόμενος.
δοξάζεται στο πρόσωπο
του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18. Περὶ Διαβόλου καὶ δαιμόνων.
Για το Διάβολο και
τους δαίμονες.
᾿Εκ τούτων τῶν ἀγγελικῶν
δυνάμεων πρωτοστάτης τῆς περιγείου
Απ’ αυτές τις
αγγελικές δυνάμεις αρχηγός της τάξεως γύρω και πάνω στη
τάξεως καὶ τῆς γῆς τὴν
φυλακὴν ἐγχειρισθεὶς παρὰ Θεοῦ οὐ
φύσει
γη, που ο Θεός του
ανάθεσε τη φύλαξή της, (ήταν ο Διάβολος)· δεν ήταν
πονηρὸς γεγονώς, ἀλλ᾿ ἀγαθὸς
ὢν καὶ ἐπ᾿ ἀγαθῷ γενόμενος καὶ
μηδ᾿
πονηρός από τη φύση
του, αλλά αγαθός και με προορισμό το αγαθό, χωρίς
ὅλως ἐν ἑαυτῷ παρὰ τοῦ
Δημιουργοῦ κακίας ἐσχηκὼς ἴχνος, μὴ
να έχει μέσα του
κανένα ίχνος κακίας για το Δημιουργό. Επειδή όμως δεν
ἐνέγκας τόν τε φωτισμὸν τήν τε
τιμήν, ἣν αὐτῷ ὁ Δημιουργὸς
δέχθηκε το φωτισμό και
την τιμή που του δώρησε ο Δημιουργός, με τη
ἐδωρήσατο, αὐτεξουσίῳ
προαιρέσει ἐτράπη ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν
εἰς τὸ
δική του ελεύθερη
επιλογή ξέφυγε από τη φυσική κατάσταση στην παρά
παρὰ φύσιν καὶ ἐπήρθη κατὰ
τοῦ πεποιηκότος αὐτὸν Θεοῦ, ἀντᾶραι
φύση. Υπερηφανεύθηκε απέναντι στο δημιουργό του Θεό και θέλησε να